Lễ hội cầu ngư Quy Nhơn: Nét văn hóa độc đáo của người dân xứ biển
Lễ hội cầu ngư là ngày lễ trọng đại của người dân Quy Nhơn, thể hiện tín ngưỡng thờ cá Ông và văn hóa ngư nghiệp độc đáo. Du khách đến đây sẽ được hòa mình vào không khí sôi động với các trò chơi dân gian truyền thống.
1. Tìm hiểu về nguồn gốc lễ hội cầu ngư
Lễ hội cầu ngư, một nét văn hóa đặc sắc của ngư dân vùng duyên hải Trung bộ và Nam bộ, gắn liền với tục thờ cúng cá ông, hiện diện mạnh mẽ tại Bình Định. Từ Hoài Nhơn, Phù Cát đến Phù Mỹ, Tuy Phước và thành phố Quy Nhơn, hầu hết các vùng ven biển đều tổ chức lễ hội này. Hơn 15 nơi thờ tự cá Ông (hay lăng Nam Hải) với quy mô đa dạng được xây dựng trên khắp tỉnh, tạo nên nét văn hóa tinh thần độc đáo, góp phần thúc đẩy du lịch Bình Định phát triển.
Lễ hội cầu ngư, xuất phát từ văn hóa mưu sinh bằng nghề biển, là dịp thể hiện lòng biết ơn đối với thần Nam Hải đã che chở, mang lại bình yên cho ngư dân. Họ cầu mong một năm trời yên bể lặng, đánh bắt được mùa bội thu. Đồng thời, lễ hội cũng là dịp tưởng nhớ những người gặp nạn trên sông nước, cầu mong họ được siêu thoát theo tín ngưỡng của ngư dân miền biển.
Lễ hội cầu ngư: Văn hóa đặc trưng của người dân biển Trung bộ.
Lễ hội cầu ngư Quy Nhơn, Bình Định
Lễ hội cầu ngư Bình Định thường được tổ chức tại lăng thờ cá Ông, nơi an nghỉ của những cá voi chết dạt vào bờ. Tuy nhiên, thời gian và địa điểm cụ thể có thể khác nhau. Tại thành phố Quy Nhơn, lễ hội cầu ngư ở lăng ông Nam Hải, làng Hưng Lương, xã đảo Nhơn Lý, có lịch sử hơn một thế kỷ, diễn ra vào ngày mồng 10 tháng Năm âm lịch hàng năm. Còn tại xã Nhơn Hải, lễ hội cầu ngư được tổ chức long trọng vào tháng 2 âm lịch, với nhiều hoạt động văn hóa cộng đồng hấp dẫn.
Lễ hội cầu ngư truyền thống bao gồm phần lễ trang trọng, linh thiêng với nghi thức rước hồn Đức ông cùng những người mất trên biển về nơi an nghỉ. Phần hội lại rộn ràng, sôi động với các hoạt động vui chơi giải trí như múa hát, đua thuyền, thi bơi,… phản ánh cuộc sống lao động đầy bản sắc của ngư dân miền sông nước.
Lễ hội cầu ngư Nhơn Hải tấp nập du khách. (Ảnh: Dũng Nhân)
Nghi thức đặc sắc lễ hội cầu ngư
Lễ hội cầu ngư, như một lời tri ân sâu sắc của người dân miền biển đối với thần linh, là dịp để họ gửi gắm ước mong về một năm mới thuận buồm xuôi gió, biển lặng sóng yên, tôm cá đầy khoang. Giống như lễ hội kỳ yên trong văn hóa nông nghiệp, lễ hội cầu ngư diễn ra trong 3 ngày 3 đêm, với những nghi lễ trang trọng như cúng trần thiết bài vị, nghinh thần, an thần, và cuối cùng là đại lễ tế thần. Phần hội sau đó, với những hoạt động sôi nổi như hát chèo bả trạo, xây chầu hát bội, hát dân ca, và các trò chơi dân gian, mang đến niềm vui và sự náo nhiệt cho cộng đồng.
3.1. Ngày đầu tiên trong lễ hội cầu ngư
Lễ vọng mở đầu cho lễ hội cầu ngư, là nghi thức cáo giỗ, cầu xin thần Nam Hải phù hộ cho dân làng một năm bình an, thuận buồm xuôi gió. Sáng sớm, người dân dâng ba tuần rượu và đọc văn cúng, tôn vinh công đức của cá Ông trong việc che chở, giúp đỡ ngư dân làng chài.
Lễ nghinh thần (còn gọi là nghinh ông Sanh) được tổ chức theo quy mô của mỗi làng, có nơi rước thần ở dưới biển, có nơi rước trên bờ. Sau lễ rước, thần được thỉnh về điện lăng để chứng lễ tế thần Nam Hải.
Lễ hội cầu ngư khởi đầu bằng nghi thức bái tế cô hồn trang nghiêm tại sân lăng ông Nam Hải. Bát cháo thánh, gạo, muối, trầu cau, rượu, nhang đèn và vàng mã được đặt lên bàn thờ, thể hiện lòng thành kính. Tiếng mõ vang lên ba hồi báo hiệu nghi thức dâng rượu, đọc văn tế. Lời văn tế thấm đượm nỗi tiếc thương những vong hồn gặp nạn trên sông nước, đồng thời thể hiện tình cảm của cộng đồng dành cho người đã khuất. Sau lễ tế, các lễ vật không được chia cho dân làng mà được rải khắp nơi để thí thực cô hồn, cầu mong sự bình an và may mắn trong năm mới.
Lễ nghinh thần rước ngài về điện lăng phụ hưởng.
3.2. Ngày thứ 2: Đại lễ nghinh thần
Lễ hội cầu ngư đạt đến đỉnh điểm trang trọng vào nửa đêm ngày thứ hai sang ngày thứ ba. Nghi thức trọng thể này được thực hiện với đầy đủ nghi lễ và vật phẩm cúng gồm đầu heo, hoa quả, bánh tráng, đặc biệt không sử dụng hải sản để nghinh thần Biển. Người chủ trì sẽ thực hiện nghi lễ cúng bái và đọc văn tế ca ngợi công đức của thần, cầu xin ngài ban phát lộc cho ngư dân ra khơi thuận lợi, sóng yên biển lặng, tôm cá đầy ghe. Cuối cùng, việc làm lễ xuống thuyền mang ý nghĩa mở màn cho một vụ mùa đánh bắt cá bội thu như ý nguyện.
Đại lễ nghinh thần diễn ra trọng thể đêm 2, sáng 3.
3.3. Ngày thứ 3: Lễ xây chầu hát bả trạo
Lễ xây chầu hát bả trạo, nghi thức mở đầu cho buổi hát án vào ngày thứ ba của lễ hội cầu ngư, là nét văn hóa độc đáo của người dân duyên hải Trung Bộ. Hát bả trạo, với đạo cụ chính là mái chèo, là sự kết hợp hài hòa giữa hát và múa. Đội hình trình diễn thường được xếp theo hình thuyền rồng, thể hiện mong muốn đưa linh hồn cá Ông về miền cực lạc. Nội dung diễn xướng thể hiện lòng biết ơn, ca ngợi đức độ của cá Ông và nguyện cầu thần linh ban cho ngư dân cuộc sống an lành, no đủ.
Hát bả trạo khai mạc phần hội ngày thứ 3. (Ảnh: Dũng Nhân)
Sôi động trò chơi dân gian biển.
Kết thúc ngày thứ hai và kéo dài sang ngày thứ ba là phần hội náo nhiệt, với những hoạt động dân gian đậm chất văn hóa ngư nghiệp. Từ hò đối đáp trên thuyền, hô bài chòi, hát bộ trong đêm đến thi đua ghe và lắc thúng vào ban ngày, ngày hội mang đến không khí vui tươi, sôi động. Đây là dịp để người dân địa phương vui chơi giải trí, thắt chặt tình làng nghĩa xóm và cùng chung vui chuẩn bị cho một vụ mùa bội thu sắp đến.
Hội vui với trò chơi dân gian hấp dẫn.
Lễ hội cầu ngư: Ý nghĩa đối với người dân Bình Định
Lễ hội cầu ngư Bình Định, xuất phát từ tâm thức tôn thờ và khát vọng chinh phục thiên nhiên, là sợi dây kết nối đời sống tinh thần và văn hóa mưu sinh của người dân biển. Nghi lễ không chỉ là tín ngưỡng lâu đời mà còn là nơi gửi gắm niềm tin, ước mong về cuộc sống bình an, phồn thịnh, đặc biệt là mùa biển bội thu.
Lễ hội không chỉ mang đến niềm vui, giải tỏa căng thẳng, tạo tâm thế vững tin cho vụ mùa đánh bắt mới mà còn là dịp để người dân Bình Định bày tỏ lòng biết ơn đối với các thế hệ cha ông, những người có công khai thác và phát triển ngành nghề ngư nghiệp địa phương.
Lễ hội cầu ngư Bình Định là minh chứng cho khát vọng ấm no và niềm tin vào vụ mùa bội thu của ngư dân. Sự kiện này mang đậm bản sắc văn hóa vùng biển Quy Nhơn, hứa hẹn mang đến cho du khách những trải nghiệm độc đáo và khó quên.
Nguồn: Tổng hợp
