Cối xay gió Hà Lan: Biểu tượng văn hóa và lịch sử của đất nước
Hà Lan nổi tiếng với cối xay gió, biểu tượng văn hóa đặc trưng. Với hơn 10.000 cối xay gió từng hoạt động, du khách không thể bỏ qua cơ hội ghé thăm những công trình độc đáo này.
Biểu tượng lịch sử: Cối xay gió Hà Lan
Cối xay gió là một biểu tượng không thể thiếu của Hà Lan, sánh ngang với pho mát, hoa tulip và guốc gỗ. Trải rộng khắp đất nước, hơn 1.000 chiếc cối xay gió lịch sử vẫn còn tồn tại, tô điểm cho khung cảnh đồng quê bằng phẳng. Du khách dễ dàng bắt gặp những công trình ấn tượng này trong hành trình khám phá đất nước.
Dấu ấn lịch sử của cối xay gió Hà Lan.
2.1 Lịch sử phong phú của cối xay gió
Cối xay gió, biểu tượng đặc trưng của Hà Lan, không chỉ phổ biến về số lượng mà còn đóng vai trò quan trọng trong di sản văn hóa và công nghiệp của đất nước. Từ thời Trung Cổ, khi lần đầu tiên được nhắc đến vào năm 1221 tại Willemskerke ở Zeeland, cối xay gió đã trở thành một phần không thể thiếu của cuộc sống Hà Lan. Nhiều cối xay gió trên khắp đất nước vẫn hoạt động cho đến ngày nay, minh chứng cho sự bền bỉ và giá trị lịch sử của chúng.
Ở Hà Lan, cối xay gió được chia thành hai loại: cối xay polder, dùng để bơm nước và thoát nước cho đất thấp có đê bọc, và cối xay công nghiệp, được sử dụng cho nhiều mục đích khác như xay ngũ cốc, cưa gỗ, sản xuất giấy và sơn. Trong khi cối xay công nghiệp phổ biến ở nhiều quốc gia, cối xay polder lại là biểu tượng đặc trưng của Hà Lan.
Cối xay gió được phân loại dựa trên công nghệ và kiến trúc, đặc biệt là cách cánh quạt đón gió. Loại có đuôi, với cấu trúc dầm gỗ dài phía sau mái, cho phép xoay cánh quạt theo hướng gió. Cối xay không đuôi, với cơ chế xoay nằm bên trong, trông cồng kềnh hơn nhưng không cần cấu trúc đuôi.
2.2 Cối xay gió công nghiệp và dấu ấn
Cối xay gió polder, loại cối xay công nghiệp đầu tiên, ra đời vào đầu thế kỷ 15, sử dụng bánh xe cánh quạt chạy bằng sức gió để di chuyển nước. Chúng được sử dụng để thoát nước cho vùng Beemster polder vào năm 1612, minh chứng cho mối quan hệ đặc biệt giữa người Hà Lan và nước. Họ trân trọng nước nhưng cũng không ngừng đấu tranh để giành lại đất từ nó.
Cối xay gió, một biểu tượng của quốc gia này, đóng vai trò quan trọng trong việc giữ khô những vùng đất được giành lại từ biển. Không có chúng, phần lớn diện tích đất sẽ chìm dưới nước.
Cối xay gió, một phát minh lâu đời, đã được cải tiến liên tục qua nhiều thế kỷ. Simon Stevin, nhà toán học, kỹ sư và học giả đa tài người Flemish, đã đóng góp đáng kể vào lĩnh vực này vào năm 1589. Ông đã nghiên cứu về cối xay gió và thủy lực học, đồng thời phát minh ra molengang – nhóm cối xay gió được xây dựng liền kề nhau. Hệ thống này giúp nâng nước lên độ cao lớn hơn, cho phép tạo ra những polder sâu hơn. Kinderdijk là nơi nổi tiếng với molengang, nhưng các ví dụ khác cũng có thể tìm thấy ở Leidschendam, Zevenhuizen và Aarlanderveen. Trong số đó, molengang ở Aarlanderveen là nhóm duy nhất vẫn còn hoạt động.
Cối xay gió trải qua nhiều cải tiến trong thế kỷ 19, từ bánh xe cánh quạt sang ốc vít Archimedean, nâng cao hiệu quả bơm nước và loại bỏ cấu trúc molengang truyền thống. Hiện nay, cối xay gió được ứng dụng rộng rãi trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất điện sạch và bền vững.
Tại làng Sintjohannesga, Friesland, Molen de Hersteller, một cối xay gió lịch sử, đã được hiện đại hóa và biến thành tuabin gió. Đây là minh chứng cho sự kết hợp độc đáo giữa di sản và đổi mới bền vững tại Hà Lan, nơi tuabin gió hiện đại sánh vai với những công trình lịch sử.
3 Cấu trúc của cối xay gió
Cối xay gió truyền thống Hà Lan thường có bốn bộ phận chính: bánh răng, cánh quạt, trục gió và bánh xe phanh. Bánh răng truyền năng lượng từ chuyển động quay của cánh quạt đến thiết bị cơ khí. Cánh quạt được gắn trên trục gió ngang, làm bằng gỗ hoặc gang. Bánh xe phanh được lắp vào trục quay, nằm giữa ổ trục trước và sau.
Thiết kế cối xay gió đa dạng, phụ thuộc vào loại và mục đích sử dụng. Cối xay kiểu Post có thể sử dụng bánh xe răng cưa nhỏ truyền động trực tiếp thay vì bánh răng trụ, điều khiển máy nâng bao hoặc thiết bị khác. Cối xay thoát nước sử dụng bộ bánh răng riêng để điều khiển bánh gàu hoặc vít Archimedes, còn cối xay cưa gỗ sử dụng trục khuỷu cho chuyển động qua lại của lưỡi cưa.
Những cối xay gió nổi tiếng bạn nên ghé thăm
4.1 Ngôi làng cối xay gió Zaanse Schans
Zaanse Schans, một bảo tàng ngoài trời độc đáo ở Hà Lan, là điểm đến lý tưởng cho những ai muốn khám phá văn hóa và lịch sử của đất nước này. Nơi đây trưng bày những cối xay gió lịch sử, mở cửa tự do quanh năm, tuy nhiên hầu hết các cối xay gió chỉ hoạt động từ tháng 4 đến đầu tháng 10. Ngoài việc chiêm ngưỡng các cối xay gió, du khách có thể mua sắm tại các cửa hàng lưu niệm, xem kỹ thuật làm guốc gỗ truyền thống hoặc ghé thăm trang trại sản xuất pho mát gần đó.
4.2 Cối xay gió Keukenhof
Cối xay gió Keukenhof, tọa lạc trong vườn Keukenhof nổi tiếng ở Lisse, là một cối xay polder được xây dựng vào năm 1892 tại Scharmer. Năm 1957, nó được chuyển đến Keukenhof như một món quà từ hãng tàu Holland-America Line. Dù chỉ hoạt động như vật trang trí, cối xay gió này vẫn là điểm nhấn ấn tượng với khung cảnh tuyệt đẹp, được bao quanh bởi hàng vạn bông tulip khoe sắc trong mùa xuân.
4.3 Cối xay gió khổng lồ De Gooyer
De Gooyer, cối xay gió bát giác đồ sộ từ năm 1725, là biểu tượng của Amsterdam Oost. Từng là cối xay bột, De Gooyer giờ đây là điểm du lịch hấp dẫn, mang du khách ngược dòng thời gian.
4.4 Molen de Adriaan
Nằm ở trung tâm Haarlem, Molen de Adriaan là một cối xay gió được xây dựng vào năm 1778 trên nền móng của tòa tháp cổ xưa từng bảo vệ thành phố. Cối xay gió này nằm dọc theo sông Spaarne và đã bị cháy vào năm 1932. Phải mất 70 năm, người dân địa phương mới quyên góp đủ tiền để khôi phục lại cối xay gió này.
4.5 Cối xay gió Schiedam
Tản bộ qua những cối xay gió Schiedam là một trải nghiệm ấn tượng. Nằm gần Rotterdam, Schiedam là nơi tọa lạc của những cối xay gió lịch sử cao nhất thế giới, được xây dựng vào thế kỷ 18 để sản xuất Jenever, một loại rượu gin truyền thống của Hà Lan. Để đón đủ gió, các cối xay gió Jenever phải cao hơn tất cả các tòa nhà khác trong thành phố. Schiedam từng có gần 40 cối xay gió Jenever, nhưng ngày nay chỉ còn khoảng 7 chiếc được bảo tồn tốt.
4.6 Bảo tàng cối xay gió De Valk
Cối xay gió De Valk, xây dựng năm 1743, là cối xay gió tháp duy nhất còn sót lại trong số 19 cối xay gió từng đứng trên thành lũy của Leiden. Được biến thành bảo tàng năm 1966, nó là minh chứng cho lịch sử phong phú của thành phố.
4.7 Làng cối xay gió Kinderdijk
Nằm ẩn mình ở tỉnh Zuid-Holland, Hà Lan, làng Kinderdijk chỉ có vài trăm cư dân nhưng lại nổi tiếng thế giới nhờ 19 chiếc cối xay gió cổ kính, được xây dựng từ năm 1740. Được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới vào năm 1997, những chiếc cối xay gió hùng vĩ này là điểm thu hút du khách quốc tế. Bạn có thể khám phá những chiếc cối xay gió gần gũi bằng cách đạp xe trên con đường dành riêng cho xe đạp dẫn thẳng qua chúng.
Hãy dành một ngày để khám phá vẻ đẹp thơ mộng của những chiếc cối xay gió Hà Lan. Thuê xe đạp và rong ruổi trên những con đường uốn lượn, hít thở không khí trong lành, tận hưởng khung cảnh đồng quê yên bình. Chắc chắn bạn sẽ có một trải nghiệm đáng nhớ với nét đẹp đặc trưng của đất nước Hà Lan.
Nguồn: Tổng hợp.
