Phú Tân: Hơn Trăm Năm Gìn Giữ Nghề Dệt Chiếu Cói Truyền Thống

Làng nghề dệt chiếu cói Phú Tân ở Phú Yên hơn 100 tuổi vẫn giữ nét truyền thống dệt chiếu bằng tay, nhưng cũng đã ứng dụng máy móc để tăng sản lượng, đáp ứng nhu cầu thị trường.

Làng nghề dệt chiếu cói Phú Tân – Phú Yên: Di sản văn hóa độc đáo.

Nằm cách Thành phố Tuy Hòa khoảng 30km, làng nghề dệt chiếu cói Phú Tân (xã An Cư, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên) tự hào với truyền thống dệt chiếu cói hàng trăm năm tuổi. Nơi đây, người dân đã và đang giữ gìn những giá trị truyền thống, đồng thời hướng đến phát triển ổn định đời sống lâu dài. Hầu hết các hộ dân trong làng đều tham gia làm nghề dệt chiếu, sử dụng nguyên liệu sẵn có. Thay vì trồng lúa gạo như những vùng khác, cánh đồng rộng 25ha của làng Phú Tân được dành riêng cho việc trồng cói, cung cấp nguyên liệu cho nghề dệt chiếu thủ công truyền thống.

Phú Tân là điểm đến lý tưởng để du khách trải nghiệm nét chân chất mộc mạc của một làng quê yên bình. Chiếu cói Phú Tân, với nguyên liệu tự nhiên, mang đến cảm giác mát mẻ, dễ chịu, giúp giấc ngủ ngon hơn, đặc biệt trong những ngày thời tiết nóng bức.

Cánh đồng cói mênh mông tại làng nghề dệt chiếu Phú Tân. (Ảnh: Lê Chí Trung)

Làng nghề dệt chiếu cói Phú Tân, với bề dày lịch sử trải qua hàng trăm năm, vẫn giữ gìn nét độc đáo riêng biệt và niềm say mê nghề truyền thống. Được công nhận là Làng nghề truyền thống năm 1977, Phú Tân thực sự phát triển mạnh mẽ từ năm 1995. Đó là lúc Trung tâm Khuyến nông tỉnh Phú Yên tổ chức các lớp dạy kỹ thuật làm chiếu cho người dân, góp phần mang lại cuộc sống ổn định và giữ gìn ngọn lửa nghề dệt chiếu cói truyền thống.

Làng nghề dệt chiếu cói Phú Tân hiện nay có hơn hai trăm hộ gia đình gắn bó với nghề, với hơn 600 lao động trực tiếp tham gia dệt chiếu. Bên cạnh chiếu dệt thủ công truyền thống, làng nghề còn sản xuất chiếu dệt bằng máy, nâng cao năng suất và thu nhập cho người dân. Nhu cầu thị trường cao đã thúc đẩy nhiều hộ gia đình đầu tư máy móc, sản lượng chiếu dệt máy đạt hơn 40.000 chiếc/tháng, góp phần phát triển kinh tế địa phương.

Làng nghề dệt chiếu cói Phú Tân, Phú Yên.

Làng nghề dệt chiếu cói Phú Tân như được bao phủ bởi nhịp sống riêng, tiếng xào xạc của khung cửi dệt hòa quyện cùng sắc màu rực rỡ của những bó cói phơi nắng. Nơi đây, từng chiếc chiếu hoàn thành được trải khắp sân vườn, chờ đến khi khô ráo rồi được đưa đi tiêu thụ. Bí quyết tạo nên những chiếc chiếu cói Phú Tân độc đáo chính là đôi bàn tay khéo léo của người thợ. Họ nhuộm màu cho sợi cói, tạo nên những sắc thái đẹp mắt, cần đến kinh nghiệm lâu năm mới có thể tạo ra màu sắc tươi sáng và bền màu.

Nghề dệt chiếu truyền thống vẫn được giữ gìn bởi những người thợ lớn tuổi, họ nhiệt huyết truyền đạt kinh nghiệm cho lớp trẻ, tiếp nối mạch nguồn văn hóa. Chiếu dệt thủ công ở Phú Tân có giá khoảng 50.000 – 60.000 đồng/cặp, trong khi chiếu dệt bằng máy có giá cao hơn, dao động từ 130.000 – 160.000 đồng/cặp.

Làng nghề dệt chiếu cói Phú Tân: Từ truyền thống đến hiện đại hóa.

2.1 Các công đoạn chuẩn bị làm chiếu 

Làng nghề dệt chiếu cói Phú Tân mang nét đặc trưng riêng trong chu trình sản xuất. Từ những bó cói gặt trên ruộng, trải qua các công đoạn giũ, chẻ, phơi, nhuộm, làm sợi, cuối cùng mới được dệt thành chiếu. Điều độc đáo là ở khâu vận chuyển, người dân Phú Tân đã sáng tạo ra cách kết các bó cói thành bè, kéo về trên lạch nước hoặc gánh trên vai, đưa xe thồ về.

Cánh đồng cói mùa thu hoạch (ảnh: Lê Chí Trung)

Công đoạn nhuộm màu là bước quan trọng nhất trong nghề dệt chiếu cói Phú Tân, đòi hỏi người thợ phải có kinh nghiệm dày dặn. Sợi cói được bó lại từng bó rồi ngâm nấu trong nước nhuộm để giữ màu lâu, cho ra sắc màu sắc nét khi thêu dệt. Màu sắc đa dạng từ xanh, đỏ, vàng đến màu tự nhiên của sợi cói. Sau khi nhuộm, cói được phơi khô dưới nắng. Nhuộm cói là công việc đòi hỏi sự khéo léo, chịu nóng và canh cho sợi cói đều màu.

Nhuộm và phơi sợi cói dưới nắng.

Làng nghề dệt chiếu cói Phú Tân đang chuyển đổi, từ sản xuất thủ công sang dệt chiếu hiện đại, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

Trước đây, làng nghề dệt chiếu cói Phú Tân phụ thuộc hoàn toàn vào phương pháp thủ công, đòi hỏi sự phối hợp nhịp nhàng của hai người để tạo ra một chiếc chiếu. Người này đưa sợi cói vào khung dệt, người kia dập máy, cả ngày chỉ làm được hai cặp chiếu. Nhằm nâng cao năng suất và tạo ra nhiều mẫu mã độc đáo, người dân Phú Tân đã ứng dụng công nghệ máy móc hiện đại vào sản xuất. Nhờ đó, làng nghề không chỉ tăng sản lượng chiếu, mà còn giảm bớt sức lao động, mở ra nhiều cơ hội sáng tạo cho người thợ, đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách hàng.

Dệt chiếu thủ công cần 2 người.

Ông Nguyễn Minh Quang (65 tuổi) – người tiên phong hiện đại hóa nghề dệt chiếu Phú Tân – đã nhận thấy tiềm năng của máy móc. Ông chia sẻ: “Dệt chiếu thủ công, chiếu dày sẽ lỗ vốn nguyên liệu. Giá bán chỉ khoảng 60.000 – 70.000 VNĐ/đôi chiếu (1,6m). Nhưng với máy móc hiện đại, 3 người làm được 18 cặp chiếu/ngày, giá bán lên đến 150.000 VNĐ/đôi.” Nhờ đầu tư máy móc, ông Quang đã giúp nâng cao năng suất và thu nhập cho người dân trong làng nghề.

Dù đã được cơ giới hóa, người dệt chiếu làng Phú Tân vẫn giữ trọn vẹn nét truyền thống trong từng khâu, từ việc cắt cói, giũ sạch, chẻ sợi, nhuộm màu, phơi khô đến dệt. Sự kết hợp giữa phương thức thủ công và máy móc giúp tăng năng suất sản phẩm, giữ gìn nét văn hóa đặc trưng của làng nghề trăm năm.

Dệt chiếu máy Phú Tân

Cơ sở dệt chiếu hiện đại. (Ảnh: Phạm Tùng)

Làng nghề dệt chiếu cói Phú Tân đang chuyển mình từ phương thức thủ công sang sản xuất hiện đại với máy móc. Thay vì thức khuya dậy sớm, tiếng lách cách của khung dệt giờ nhường chỗ cho tiếng máy chạy đều đều. Dù dệt tay hay dệt máy, nghề chiếu vẫn tạo công ăn việc làm và giữ gìn nét văn hóa truyền thống của cha ông.

Làng giữ nghề, nối truyền thống.

Làng nghề dệt chiếu cói Phú Tân nổi tiếng với những sản phẩm thủ công tinh xảo, từ chiếu dệt tay truyền thống đến chiếu dệt máy hiện đại. Du khách đến Phú Yên đừng bỏ lỡ cơ hội ghé thăm ngôi làng yên bình này, nơi bạn có thể tìm hiểu về nghề dệt chiếu và tận hưởng không khí thanh bình, khác hẳn với nhịp sống hối hả thường ngày. Chúc bạn có chuyến đi vui vẻ và đừng quên chia sẻ những khoảnh khắc đáng nhớ với Hải Âu Travel!

Nguồn: Tổng Hợp