Lễ hội đền Hát Môn: Tưởng nhớ công lao Hai Bà Trưng, tôn vinh tinh thần bất khuất

Lễ hội đền Hát Môn, tưởng nhớ công lao Hai Bà Trưng, diễn ra từ mùng 4 đến mùng 6 tháng Ba âm lịch hàng năm. Được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, lễ hội này ẩn chứa nhiều điều đặc biệt, cùng Hải Âu Travel khám phá nhé!

Lễ hội đền Hát Môn tổ chức ở đâu?

Lễ hội đền Hát Môn, tọa lạc tại xã Hát Môn, huyện Phúc Thọ, Hà Nội, được tổ chức long trọng để tưởng nhớ công lao của Hai Bà Trưng – những nữ tướng anh hùng đã dấy binh khởi nghĩa chống quân xâm lược Đông Hán năm 40 sau Công nguyên. Ngôi đền, cùng với những địa danh lịch sử nổi tiếng khác như Ô Quan Chưởng, là điểm đến tâm linh thu hút du khách thập phương.

Lễ hội đền Hát Môn diễn ra long trọng vào ngày 6 tháng 3 âm lịch hàng năm.

Đền Hát Môn, một trong ba ngôi đền thờ Hai Bà Trưng cổ kính và linh thiêng nhất Việt Nam, là nơi lưu giữ những dấu ấn lịch sử hào hùng của hai vị nữ tướng kiệt xuất. Huyền thoại kể rằng, sau khi Hai Bà hy sinh, linh khí của họ hóa thành tượng đá, theo dòng nước trôi về Thăng Long. Trong một đêm tháng Hai âm lịch, hai pho tượng tỏa sáng rực rỡ trên sông Nhị, thu hút sự chú ý của người dân. Họ kính trọng rước Hai Bà về ngự tại đền Hát Môn, nơi nay được xem là nơi thánh tích. Đền thờ Hai Bà ở phố Đồng Nhân được xem là nơi hiển tích, trong khi đền thờ ở Mê Linh là nơi Hai Bà sinh ra và đóng đô.

Nằm ẩn mình nơi phía Bắc làng cổ, trên khu đất “long chầu hổ phục” rộng hơn 3ha, Di tích Đền Hát Môn là một quần thể kiến trúc nghệ thuật độc đáo. Phía trước đền là gò con rùa và dòng sông Hát uốn lượn từ hữu sang tả. Tương truyền, nơi đây gắn liền với ba điển tích lịch sử hào hùng của Hai Bà Trưng. Đền Hát Môn được người dân dựng xây để tưởng nhớ công lao của Hai Bà, những người đã chọn nơi này làm điểm xuất phát cho cuộc khởi nghĩa oai hùng. Sau chiến thắng, Hai Bà về đây khao quân, tắm gội sạch sẽ để xưng vương. Cuối cùng, để bảo toàn tiết hạnh, Hai Bà đã gieo mình xuống dòng sông Hát, nơi dòng nước hiền hòa đã chứng kiến ​​sự hy sinh anh dũng của hai vị nữ tướng.

Ngôi đền bảo tồn nguyên vẹn kiến trúc cổ.

Sau nhiều lần trùng tu, Đền Hát Môn vẫn giữ nguyên vẹn kiến trúc cổ kính với các công trình chính như quán Tiên, miếu Tạm ngự, nghi môn, nhà phương đình, đàn Thề, tam quan, tiền tế, trung đường, hậu cung, tả hữu mạc, gò Giấu ấn, nhà tưởng niệm bà Nguyễn Thị Định, nhà khách, khu phụ…

Kiến trúc đền thờ chính là Đại bái được chú trọng nhất, thiết kế theo kiểu “tiền nhất, hậu đinh”. Khu vực Nhà Thiêu hương và Hậu cung phía trong được xây dựng hai tầng mái, tường hồi bít đốc, điểm tô bởi những họa tiết chạm khắc tinh xảo. Hiện nay, đền trưng bày nhiều cổ vật quý giá, mang đậm phong cách nghệ thuật chạm khắc thời Lê – Nguyễn như hoành phi, câu đối, đại tự cổ do các quan chức, nhân sĩ trong vùng dâng tặng, cùng bức tượng Hai Bà theo nguyên bản xưa, thể hiện lòng bái ngưỡng sâu sắc đối với vị thần linh thiêng liêng này.

2. Ý nghĩa của Lễ hội đền Hát Môn

Sau khi đánh bại quân Đông Hán, Hai Bà Trưng dấy binh đánh đuổi thái thú Tô Định, trả thù nhà, nợ nước và được suy tôn làm vua, đóng đô ở Mê Linh. Năm 43, tướng Mã Viện dẫn 2 vạn quân, 2 nghìn thuyền xâm lược nước ta. Sau một năm chiến đấu kiên cường, quân ta phải lui về Cẩm Khê cố thủ. Trên đường rút lui, Hai Bà ghé quán của một bà lão, ăn bánh trôi, muỗm, rồi gieo mình xuống sông Hát để tránh sa vào tay giặc. Ngày ấy là ngày Sáu tháng Ba âm lịch.

Hằng năm, vào ngày Sáu tháng Ba âm lịch, người dân địa phương tổ chức Lễ hội đền Hát Môn để tưởng nhớ công ơn của Hai Bà Trưng. Lễ hội được tổ chức chu đáo, nhằm tạo điều kiện cho mọi người chiêm bái, hướng về cội nguồn dân tộc và thể hiện lòng thành kính, biết ơn đối với hai vị nữ tướng anh hùng.

Lễ hội tạ ơn Hai Bà.

Lễ hội đền Hát Môn ẩn chứa nét độc đáo riêng biệt, thể hiện sự tôn kính đối với Hai Bà Trưng. Người dân địa phương tin rằng máu của Hai Bà và ba quân tướng sĩ đã đổ xuống để tô thắm non sông, vì thế, toàn bộ đồ thờ trong đền đều được sơn màu đen, tránh màu đỏ. Thậm chí, người dân tham gia tế lễ, dự hội cũng không được mặc trang phục màu đỏ. Nét đặc sắc này còn được thể hiện rõ nét qua việc mọi thứ trong đền đều đi đôi: hai hương án, hai long ngai, hai kiệu rước, hai lưu hương. Khi tiến hành đại lễ, cũng có hai chủ tế, hai người đọc chúc văn,… Tất cả tạo nên một không gian thiêng liêng và trang trọng, thể hiện lòng biết ơn sâu sắc của người dân đối với Hai Bà Trưng.

3. Lễ hội đền Hát Môn có mấy phần?

Lễ hội đền Hát Môn, với phần lễ trang nghiêm và phần hội sôi động, là dịp để người dân địa phương tưởng nhớ hai vị nữ thần. Điểm nhấn của phần lễ là nghi thức dâng bánh trôi – thức quà linh thiêng gắn liền với truyền thuyết về Hai Bà. Theo truyền thuyết, Hai Bà đã ghé quán ăn hai đĩa bánh trôi và hai quả muỗm trước khi gieo mình xuống sông Hát. Cùng Hải Âu Travel khám phá thêm về những nét độc đáo của lễ hội truyền thống này.

Phần lễ trong Lễ hội đền Hát Môn

Ngày lễ hội đền Hát Môn, đại lễ dâng bánh trôi là nghi thức thiêng liêng thể hiện lòng thành kính của người dân với Hai Bà. Trao truyền từ đời này sang đời khác, người làng Hát Môn luôn giữ gìn tục lệ kiêng ăn bánh trôi từ Tết Nguyên đán đến sáng ngày Sáu tháng Ba âm lịch, như một lời khẳng định sự tôn trọng và biết ơn đối với vị thần linh đã phù hộ cho quê hương.

Truyền thống lâu đời của Lễ hội đền Hát Môn là việc lựa chọn một gia đình hạnh phúc, con cháu đề huề làm nhà chứa lễ. Ngay trước ngày hội, các cụ trong Ban tu lễ sẽ đến nhà gia đình này để chuẩn bị lễ vật. Bánh trôi được làm công phu từ gạo nếp cái hoa vàng thượng hạng, mang hương thơm đặc trưng. Nước dùng để làm bánh là nước giếng thiêng trong lành, tượng trưng cho lòng thành kính của người dân. Bánh trôi khi chín có màu trắng trong, tròn trịa và không nát, to bằng quả mận và phải là bánh chay, thể hiện sự thanh tịnh trong lễ nghi.

Lễ dâng bánh trôi Hát Môn.

Ngày Sáu tháng Ba, nghi lễ dâng bánh trôi cúng Nhị Vua Hai Bà Trưng diễn ra trang trọng. Sáng sớm, từng gia đình trong làng dâng bánh cúng tổ tiên. Buổi chiều, một đại tiệc tưng bừng được tổ chức, mọi người cùng thưởng thức bánh trôi, mời khách ghé thăm. Quán nhỏ ven đê ngày xưa Hai Bà ghé thưởng thức bánh trôi nay vẫn còn, người dân địa phương xây một ngôi đền nhỏ ngay đó, đặt tên là đền các cô bán hàng, gần lối vào đền Nhị Vua Hai Bà Trưng.

Đoàn rước lễ hội diện trang phục nghiêm trang, cầm cờ ngũ sắc.

Lễ hội đền Hát Môn trang trọng với đại lễ dâng hương tại đền thờ Hai Bà. Hai vị chủ lễ cùng hai người đọc chúc văn tôn vinh công đức Hai Bà. Hai đội nữ binh mặc áo nâu, tay cầm binh khí đứng nghiêm trang hai bên. Hai người cầm quạt lụa dài một mét, hai người cầm quạt che cho chúc văn, thể hiện lòng tôn kính sâu sắc đối với công ơn oanh liệt của Hai Bà.

3.2 Phần hội

Phần lễ kết thúc, nhường chỗ cho không khí sôi động của phần hội Lễ hội đền Hát Môn. Du khách sẽ được hòa mình vào các trò chơi dân gian truyền thống như kéo co, cờ người, cờ tướng, bịt mắt đập niêu, thưởng thức những làn điệu quan họ… mang đậm bản sắc văn hóa địa phương.

Ngày hội đền Hát Môn sôi động, nhiều hoạt động hấp dẫn.

Lễ hội đền Hát Môn là dịp để người dân tưởng nhớ và tôn vinh hai vị nữ anh hùng Hai Bà Trưng – biểu tượng cho tinh thần bất khuất, kiêu hùng của dân tộc. Nếu bạn đến Hà Nội vào dịp đầu năm mới, hãy ghé thăm lễ hội đặc biệt này để cảm nhận không khí trang nghiêm, linh thiêng và nét văn hóa độc đáo của mảnh đất Thăng Long.

Nguồn: Tổng hợp