Tết Xíp Xí rộn ràng trên cao nguyên Mộc Châu: Không khí lễ hội ấm áp, đầy sắc màu
Tết Xíp Xí là lễ hội truyền thống của người Thái ở Mộc Châu, tôn vinh tổ tiên, mang đến niềm vui cho trẻ em với những bộ quần áo mới và trò chơi dân gian.
Tết Xíp Xí của người Thái: Nguồn gốc
Ngày xưa, trâu là tài sản quý giá của mỗi gia đình, được giao cho trẻ con chăn dắt. Vào ngày 14/7 âm lịch, đàn ông vui Tết, còn trẻ con phải chăn trâu. Bực bội vì bị thiệt thòi, lũ trẻ tinh nghịch đã nghĩ ra trò nghịch ngợm: buộc mõm trâu lại, khiến chúng đói lả. Người lớn thương con, đành phải mang đồ ăn ngon đến cho lũ trẻ. Từ đó, ngày 14/7 âm lịch được gọi là Tết Xíp Xí, ngày Tết của trẻ con.
Tết Xíp Xí, lễ hội cầu mùa đặc sắc của đồng bào Thái trắng huyện Phù Yên, là dịp để cư dân nông nghiệp trồng lúa thể hiện lòng thành kính với tổ tiên, tạ ơn trời đất, trâu cày và những người lao động cần mẫn. Lễ hội bao gồm phần mo, thờ cúng tổ tiên, cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, sức khỏe dồi dào và phần hội với những hoạt động vui chơi, giao lưu văn nghệ, tạo nên không khí rộn ràng, náo nhiệt.
2. Thời gian diễn ra Tết Xíp Xí
Tết Xíp Xí, ngày 14/07 âm lịch hàng năm, là dịp để người Thái trắng vui mừng sau sáu tháng lao động. Ngày này, mọi người trở về đoàn tụ, con cháu thể hiện lòng biết ơn với ông bà, cha mẹ bằng những sản vật do chính mình làm ra, giữ gìn truyền thống nhớ về cội nguồn.
3. Khám phá sự rộn ràng của Tết Xíp Xí
Chuẩn bị chu đáo cho Tết Xíp Xí, ngày lễ quan trọng của đồng bào dân tộc Thái.
Tết Trung thu, dù chỉ diễn ra trong một ngày 14/7 âm lịch, nhưng sự chuẩn bị rộn ràng kéo dài cả tuần trước đó. Phụ nữ tất bật vào rừng hái lá dong, đồ xôi ngũ sắc rực rỡ, gói bánh ít thơm ngon. Đàn ông cũng chẳng kém cạnh, ra suối bắt cá, lên rừng tìm mật ong, khiến mâm cúng thêm phần phong phú.
Ngày Tết Xíp Xí, bánh ít – hay còn gọi là bánh tình nhân – trở thành món ăn không thể thiếu trong văn hóa ẩm thực của người Thái. Bánh ít được làm từ bột gạo nếp ngon từ vụ chiêm, ẩn chứa bên trong là nhân đỗ xanh thơm ngọt, thịt lợn băm đậm đà và hạt tiêu đen cay nồng. Bột gạo nếp được đãi sạch, ngâm kỹ rồi xay thành bột mịn, trắng tinh như bột lọc. Bột nhào xong được tán dẹt, bỏ nhân đậu và thịt vào giữa, đặt vào hai đầu lá chuối rừng, rồi cuốn lại thành một ống dài. Hai đầu bánh được vặn ngược chiều, gập lại thành đôi và buộc chặt bằng lạt giang chẻ mỏng để giữ cho bánh không bị gãy lá. Cuối cùng, bánh được xếp vào chõ gỗ để đồ, đảm bảo bánh không bị nhão và giữ được hương thơm đặc trưng.
Câu tục ngữ “Kháu đằm dà hanh, kháu đèng dà nưởi” (cơm đen tăng sức, cơm đỏ xua mỏi mệt) của người Thái thể hiện niềm tin vào sức mạnh của ngũ cốc. Chính vì vậy, xôi ngũ sắc là món ăn không thể thiếu trong dịp tết Xíp Xí, mang ý nghĩa cầu mong gia đình an khang, thịnh vượng, sức khỏe dồi dào và mùa màng bội thu.
Mâm cơm cúng ngày Tết Xíp Xí không thể thiếu thịt vịt, bên cạnh xôi ngũ sắc và bánh ít. Con vịt gắn bó với đồng ruộng, sông suối, cúng thịt vịt thể hiện mong muốn con vịt ăn hết sâu bọ hại lúa, cuốn trôi theo dòng nước suối những điều không may mắn, điềm xấu, điềm gở…
Gia đình Thái sum họp, chuẩn bị mâm cúng Tết Xíp Xí.
3.2 Ngày Tết Xíp Xí vui nhộn, rộn ràng
Ngày Tết Xíp Xí, người dân bản dựng mâm lễ vật cầu xin sự may mắn cho từng cá nhân, gia đình và dòng họ. Họ cầu mong trời đất mưa thuận, gió hòa, phù hộ cho sức khỏe dồi dào để lao động. Cùng với đó, lời khấn nguyện gửi đến thần thánh và tổ tiên, mong con trẻ được khỏe mạnh, hay ăn chóng lớn, tránh bệnh tật.
Mâm cúng đầy đủ với thịt vịt, gà, lợn hun khói, nạp sườn, cá nướng Pa pỉnh tộp, nộm rau cải, canh bon, canh chua, khẩu cắm ngũ sắc, bánh ít uôi và bánh chưng gù.
Chuẩn bị dâng lễ vật cúng
Chủ gia đình thành kính dâng lễ cúng tổ tiên, thể hiện lòng biết ơn đối với những người đã khuất. Trước bàn thờ linh thiêng, gia đình quây quần, vái lễ cầu mong tổ tiên phù hộ con cháu bình an, thịnh vượng.
Thầy lễ cúng Tết Xíp Xí cho gia đình.
Tết Xíp Xí của người Thái trắng không thể thiếu món pết (thịt vịt) bởi họ tin vịt gắn bó với ruộng vườn, sông suối. Cúng thịt vịt là mong muốn vịt ăn hết sâu bọ hại lúa, mang điềm xấu, điều không may mắn trôi theo dòng nước. Sau nghi lễ, gia đình quây quần bên mâm cỗ, con cháu chúc người già sống lâu, người lớn cầu mong con cháu khỏe mạnh, bình an.
Sau nghi lễ thờ cúng tổ tiên, thần linh và làm vía, trẻ em được nhận phần thưởng và lộc. Không khí Tết Xíp Xí rộn ràng với tiếng cười trẻ thơ. Khi trăng lên, mọi người quây quần bên mâm cơm, cùng chúc nhau sức khỏe, hạnh phúc và cuộc sống đủ đầy.
Tết đến, không khí rộn ràng lan tỏa khắp bản làng, nhà nhà rực rỡ cờ hoa. Đây cũng là dịp để gia chủ thể hiện lòng mến khách, những người quen được mời trước vài ngày, được đón tiếp nồng hậu, chu đáo. Họ được thưởng thức những món ăn dân tộc đặc trưng, đặc biệt là thịt trâu gác bếp Mộc Châu quý như vàng, xôi ngũ sắc, bánh sắn Mộc Châu… nhà nào càng nhiều khách đến thì càng nhiều may mắn. Trong ngày tết, tiếng cười nói rộn rã hòa cùng âm nhạc truyền thống: khắp chúc muôn (hát chúc mừng), khắp sòn côn (hát dạy làm người) và khắp báo sao (hát giao duyên) lúc ăn uống và lúc thăm nhau. Vào buổi chiều ngày tết, nhiều bản còn tổ chức hội vui chung, không phân biệt già trẻ, gái trai, mọi người cùng ném yến, tung còn, kéo co, đẩy gậy, múa, khắp đối đáp, cùng hòa vào vòng xòe mang đậm bản sắc dân tộc.
Tết Xíp Xí: Vui chơi rộn ràng của người Thái. @Ảnh: vov.vn
Xã hội phát triển, giao thoa văn hóa nhưng Tết Xíp Xí của đồng bào dân tộc Thái vẫn được lưu giữ, một điều đáng quý. Dù có nhiều thay đổi về nghi thức và ẩm thực, ý nghĩa và tính nhân văn của ngày Tết vẫn được gìn giữ và lan tỏa, góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa độc đáo của đồng bào Thái.
Nguồn: Tổng hợp
