Khám phá văn hóa độc đáo của người Kháng tại Mộc Châu: Nét đẹp truyền thống và cuộc sống hiện đại
Khám phá văn hóa độc đáo của người Kháng, một trong những dân tộc thiểu số lâu đời ở Tây Bắc, cùng Hải Âu Travel trong hành trình du lịch Mộc Châu.
1. Vài nét về dân tộc Kháng
Dân tộc Kháng, hay còn gọi là Quảng Lâm, Xá Xú, Xá Đơn… được Nhà nước công nhận là tên gọi chính thức, là một trong số các dân tộc thiểu số với nhiều tên gọi khác nhau.
Dân tộc Kháng là một trong những dân tộc thiểu số sinh sống lâu đời ở Mộc Châu và vùng núi Tây Bắc Việt Nam. Họ là một trong những cư dân bản địa lâu đời nhất khu vực này. Muốn gặp người Kháng, bạn có thể đến Mộc Châu (Sơn La), Lai Châu hoặc Điện Biên. Với dân số hơn 16.000 người, bạn sẽ dễ dàng gặp gỡ những người dân hiền hòa, mến khách này.
Cuộc sống người Kháng ở Mộc Châu
Khám phá nét sinh hoạt độc đáo của người Kháng, một dân tộc bản địa với văn hóa truyền thống phong phú.
Ngôn ngữ của một cộng đồng là điều đầu tiên phản ánh văn hóa của họ. Người Kháng nói tiếng Kháng, một ngôn ngữ thuộc nhóm Môn – Khmer (ngữ hệ Nam Á) và họ cũng thành thạo tiếng Thái. Điều thú vị là vị trí của tiếng Kháng trong nhánh Môn-Khmer vẫn chưa được xác định chính xác, có thể thuộc ngữ chi Khơ Mú hoặc ngữ chi Palaung.
Ẩm thực của người Kháng mang một nét đặc sắc riêng, chắc chắn sẽ khiến bạn thích thú sau khi “hack não” với kiến thức trước đó. Ngoài xôi, họ rất chuộng các món ăn chua cay như cá ướp chua, dưa lá củ ráy ngứa hay món hỗn hợp độc đáo gồm lá lốt, thịt, ớt, tỏi, rau thơm. Bạn sẽ phải ngạc nhiên khi chứng kiến họ uống rượu bằng mũi – một nét văn hóa độc đáo của người Kháng. Rượu trắng và rượu cần Mộc Châu là những loại rượu ưa thích của họ, mang đậm nét đẹp văn hóa ẩm thực nơi đây. Ngoài ra, người Kháng cũng có thói quen hút thuốc lá và thuốc lào.
Dân tộc Kháng họ rất thạo tiếng Thái, điều này không có gì lạ bởi họ sống gần gũi với cộng đồng dân tộc Thái. Sự tiếp xúc lâu dài đã khiến văn hóa của họ chịu ảnh hưởng, đặc biệt là trang phục. Váy đen, áo cóm cổ chữ V khoét sâu, thắt lưng xanh là trang phục thường ngày của phụ nữ Kháng. Viền áo được điểm xuyết bằng dải vải rực rỡ, hai vai được tô điểm bởi hai dải vải đỏ buông xuống trước ngực, tạo nên nét tương đồng với trang phục của người Thái. Nam giới thường mặc quần chân què, áo chàm xẻ ngực, thể hiện sự gần gũi với nét văn hóa truyền thống của cộng đồng dân tộc Thái.
Trang phục người Kháng tương đồng váy áo cóm của người Thái đen, nhưng nổi bật với hoa văn, họa tiết độc đáo.
Ngày nay, trang phục thường ngày của người Kháng đã có sự thay đổi đáng kể. Phụ nữ Kháng cũng sử dụng áo sơ mi giống người Kinh, trong khi đàn ông mặc áo sơ mi, quần Tây. Trang phục truyền thống giờ chỉ được dành cho những dịp lễ hội và Tết.
2.2 Hoạt động kinh tế của người Kháng
Dân tộc Kháng, như nhiều dân tộc thiểu số khác, dựa sống chủ yếu vào nông nghiệp. Tuy nhiên, nét văn hóa độc đáo của họ thể hiện rõ trong phương thức làm rẫy độc đáo: chọc lỗ tra hạt – phương thức làm rẫy cổ xưa có từ thời văn hóa Đông Sơn. Cách làm rẫy này xuất phát từ quan niệm về vũ trụ và mang dấu ấn của tục thờ thần Mặt Trời, tạo nên nét riêng biệt cho văn hóa của người Kháng.
Người Kháng không chỉ là những người nông dân cần cù, họ còn là những nghệ nhân tài hoa với những sản phẩm thủ công độc đáo. Khi ghé thăm bản làng của họ, bạn sẽ bị thu hút bởi những món đồ đan lát tinh xảo như ghế, rổ, rá, nia, hòm, gùi… được làm từ bàn tay khéo léo của người Kháng. Những sản phẩm này không chỉ đẹp mắt mà còn rất hữu dụng, được người Thái ưa chuộng. Ngoài ra, người Kháng còn trao đổi hàng hóa với người Thái, chẳng hạn như trồng bông để đổi lấy vải và quần áo, hoặc đổi thuyền đuôi én lấy nông sản.
3. Phong tục, tập quán của dân tộc Kháng
Truyền thống cưới xin của người Kháng, một nét văn hóa độc đáo và giàu bản sắc.
Cưới xin của người Kháng có thể khiến bạn bất ngờ. Mặc dù trai gái ở đây yêu đương khá tự do, nhưng khi quyết định kết hôn, họ phải trải qua một loạt nghi thức phức tạp. Sau 4 năm tìm hiểu và ngủ lại nhà người con gái, đôi bên mới chính thức làm lễ ăn hỏi. Bạn nghĩ rằng sau đó là đến lúc chàng rể đưa nàng về dinh? Không hẳn! Sau lễ ăn hỏi, còn rất nhiều công đoạn chờ đợi cả hai bên gia đình. Chàng rể phải về ở nhà nàng dâu trong 3 năm, sau đó họ mới làm lễ ra mắt hai họ. Lễ đón dâu mới là lễ trọng đại nhất, đánh dấu sự chính thức về chung một nhà của đôi vợ chồng.
3.2 Ma chay, thờ cúng tại dân tộc Kháng
Theo phong tục, khi người thân qua đời, gia đình đặt lên mộ những vật dụng thường ngày như chăn, đệm, dao, bát, đĩa… cùng các đồ vật người quá cố yêu thích, như một cách tưởng nhớ và tiễn đưa họ về cõi vĩnh hằng.
Người Kháng tin vào 5 linh hồn trong mỗi người: một hồn chính ở đỉnh đầu và bốn hồn ở tứ chi. Khi chết, hồn chính hóa thành ma lành bảo vệ con cháu, trong khi bốn hồn còn lại biến thành ma dữ quấy nhiễu. Họ cũng thờ cúng ma bố mẹ, tổ chức lễ cúng 3 năm một lần. Đây là lễ hội lớn nhất, với sự tham gia của toàn bộ anh em, bà con trong bản, họ cùng ăn uống, múa hát suốt đêm.
3.3 Lễ hội và văn nghệ
Người Kháng đón Tết Nguyên đán, Tết cơm mới và thực hiện các nghi lễ gắn liền với đời sống nông nghiệp. Bên cạnh đó, một lễ hội đặc biệt được người dân Điện Biên trân trọng và đang được đề nghị công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, đó là Pang phoóng. Tham dự lễ hội, bạn sẽ cảm nhận được nét hồn nhiên, chất phác của người Kháng. Lễ hội thể hiện mong ước về cuộc sống ấm no, hạnh phúc, mùa màng bội thu, đàn gia súc khỏe mạnh, công việc thuận lợi. Đồng thời, đây là dịp để tạ ơn tổ tiên, thần linh đã phù hộ cho gia đình, dòng họ, nhắc nhở con cháu nhớ về cội nguồn, rèn luyện tâm đức, kết nối quá khứ với hiện tại, gắn kết cộng đồng.
Lễ hội Pang phoóng: Điệu nhảy Xé pang truyền thống Kháng
Lễ hội diễn ra vào tháng 10, 11, 12 hàng năm, sau mùa gặt. Tuy nhiên, bạn cần lưu ý rằng nó chỉ được tổ chức 3-4 năm một lần. Sự kiện này mang đến không khí ấm cúng, thân mật với bữa cơm chung vui. Điểm nhấn của lễ hội là phần hội với những điệu nhảy Xé pang sôi động, múa cách điệu về nghi thức chọc lỗ tra hạt truyền thống. Âm nhạc sôi nổi từ trống, chiêng, chum chọe hòa cùng tiếng hát ca ngợi tình đoàn kết dân tộc sẽ khiến bạn khó quên.
Mộc Châu không chỉ hấp dẫn du khách bởi lễ hội của người Kháng, mà còn bởi những lễ hội truyền thống độc đáo của các dân tộc khác như Lễ hội Cầu mưa của người Thái, Tết Độc Lập của người Mông. Hay thử trải nghiệm Lễ hội khinh khí cầu đầy màu sắc, bạn sẽ có những khoảnh khắc khó quên tại Mộc Châu.
Nguồn: Tổng hợp
