Văn hóa Pà Thẻn: Nét độc đáo giữa núi rừng Hà Giang
Người Pà Thẻn là một trong 22 tộc người góp phần tạo nên văn hóa đa dạng của Hà Giang. Khám phá đời sống và văn hóa độc đáo của họ cùng Hải Âu Travel!
1. Đôi nét về người Pà Thẻn ở Hà Giang
1.1 Người Pà Thẻn sinh sống ở đâu?
Người Pà Thẻn, tự gọi mình là Pà Hưng, sinh sống chủ yếu ở tỉnh Tuyên Quang và một số huyện núi tại Hà Giang. Họ được các dân tộc anh em gọi là Mèo Lài, Mèo Hoa, Mèo Dỏ, trong thư tịch cổ là Bát tiên tộc, và các học giả Pháp gọi là Mán Pa Seng hay Mán Pa Teng. Người Pà Thẻn thuộc nhóm Mãn cùng với người Cao Lan, Sán Chỉ, Sán Dìu, cùng thuộc ngữ hệ Hmông – Dao.
Người Pà Thẻn Hà Giang: Văn hóa cộng đồng bền chặt, lâu đời.
Dân tộc Pà Thẻn tại Hà Giang, với khoảng hơn 6.000 người, cư trú chủ yếu ở các huyện Quang Bình, Bắc Quang, Xín Mần và Hoàng Su Phì. Quang Bình là nơi tập trung đông nhất cộng đồng Pà Thẻn.
Truyền thuyết về người Pà Thẻn, một cộng đồng bản địa độc đáo ở Hà Giang.
Truyền thuyết của người Pà Thẻn kể rằng tổ tiên họ đến từ vùng Than Lò, Trung Quốc, thuộc dân tộc Húng Dao hoặc Thầu Dao. Khoảng 200-300 năm trước, họ di cư vào Việt Nam cùng thời điểm với các nhóm người Dao khác.
Nàng Pà Thẻn rực rỡ sắc màu truyền thống.
Câu chuyện về cuộc vượt biển đầy gian nan của tổ tiên người Pà Thẻn để di cư đến Việt Nam vẫn được các bậc cao niên truyền kể cho thế hệ sau. Ngày nay, người Pà Thẻn sinh sống ở ba khu vực chính, mỗi nơi mang những nét riêng biệt. Vùng thứ nhất, bao gồm các xã Lĩnh Phú (Chiêm Hoá) và Trung Sơn (Yên Sơn), người Pà Thẻn sống xen kẽ với người Tày, chịu ảnh hưởng sâu sắc từ văn hóa, lối sống, trang phục và kiến trúc nhà ở của tộc người này. Vùng thứ hai, gồm các xã Hữu Sản, Bắc Quang và Hồng Quang thuộc huyện Chiêm Hoá, nơi người Pà Thẻn sống rải rác, giao thoa với cộng đồng người Dao, người Tày và người Thuỷ. Cuối cùng, vùng thứ ba, tập trung ở các xã Tân Sinh, Tân Lập, Yên Bình phía tả ngạn sông Gâm, huyện Bắc Quang, là nơi người Pà Thẻn giữ gìn trọn vẹn những nét văn hóa và phong tục tập quán truyền thống của mình.
Đặc trưng đời sống Pà Thẻn
Để khám phá nếp sống độc đáo của người Pà Thẻn, du khách nên đến làng văn hóa du lịch cộng đồng thôn My Bắc, xã Tân Bắc, huyện Quang Bình. Nơi đây, 100% dân cư là người Pà Thẻn, mang nét văn hóa riêng biệt và nếp sống truyền thống. Du khách sẽ được chiêm ngưỡng những cô gái Pà Thẻn trong trang phục truyền thống rực rỡ, khéo léo dệt nên những tấm thổ cẩm tinh xảo.
Nữ Pà Thẻn Hà Giang sớm học nghề dệt.
Trang phục truyền thống của người Pà Thẻn nổi bật với giá trị thẩm mỹ cao, được tạo nên từ sự kết hợp tinh tế giữa nhiều màu sắc và hoa văn độc đáo. Mỗi bộ trang phục là một tác phẩm nghệ thuật độc nhất vô nhị, thể hiện sự khéo léo và sáng tạo của những người phụ nữ Pà Thẻn.
Màu đỏ, tượng trưng cho lửa thiêng, là gam màu chủ đạo trong trang phục của phụ nữ Pà Thẻn. Sắc đỏ rực rỡ được tô điểm bởi những hoa văn trắng, đen, xanh, vàng, tạo nên một tổng thể hài hòa và đầy sức sống. Vòng bạc, cặp ba lá, khăn vấn đầu – những phụ kiện truyền thống – càng tôn thêm vẻ đẹp dịu dàng, khéo léo của người phụ nữ Pà Thẻn.
Trang phục phụ nữ Pà Thẻn đều do chính họ tự tay dệt.
Văn hóa Pà Thẻn qua lễ hội và tập tục
3.1 Lễ hội nhảy lửa
Lễ hội nhảy lửa của người Pà Thẻn ở Hà Giang là một nghi lễ thiêng liêng, độc đáo và huyền bí. Diễn ra từ ngày 16/10 âm lịch đến 15/1 âm lịch năm sau, lễ hội là dịp để người Pà Thẻn thể hiện lòng thành kính với thần lửa, vị thần tối cao được họ tôn thờ. Người Pà Thẻn tin rằng thần lửa sẽ che chở và bảo vệ họ khỏi nguy hiểm, hoạn nạn.
Lễ hội Nhảy Lửa: Văn hóa đặc sắc của người Pà Thẻn (Hà Giang).
Lễ hội nhảy lửa bắt đầu với nghi thức cầu xin phép của thầy cúng với Thổ công, Thổ địa. Ngọn lửa thiêu cháy rực rỡ, than hồng rực sáng. Thầy cúng hướng dẫn từng thành viên ngồi đối diện, tiếp nhận sức mạnh trước khi nhảy vào ngọn lửa, tung tóe than hồng. Tiếng hò reo cổ vũ của người dân địa phương và du khách như tiếp thêm sức mạnh, tạo nên một không khí sôi động và đầy ấn tượng.
Lửa nhảy rực rỡ lễ hội Pà Thẻn.
Lễ hội Nhảy Lửa của người Pà Thẻn, với giá trị văn hóa lâu đời và ý nghĩa to lớn trong tín ngưỡng, đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia năm 2013. Lễ hội không chỉ là minh chứng cho bản sắc văn hóa độc đáo mà còn trở thành điểm nhấn thu hút du khách đến với Hà Giang.
3.2 Lễ hội Kéo Chày
Lễ hội Kéo chày của người Pà Thẻn ở Hà Giang là dịp để cộng đồng đoàn kết, vui chơi sau mùa màng bội thu. Không chỉ là lễ hội thể thao, kéo chày còn là nghi thức cầu mong thần linh ban phước cho dân làng ấm no, mưa thuận gió hòa, gia đình hạnh phúc.
Trước khi khai hội, thầy cúng sử dụng một chiếc chày gỗ hoặc vầu, đường kính 10cm, dài 2,5 – 3m. Thầy cầm chày xoay tròn, niệm thần chú để khai hội.
Lễ cúng thần khai mạc lễ hội Pà Thẻn
Hai thanh niên trai tráng người Pà Thẻn, khỏe mạnh, sẽ được chọn để ôm chặt chày ở tư thế đứng đối mặt. Họ xoay chày theo nhịp, trong khi thầy cúng đọc thần chú. Bỗng nhiên, như có phép thuật, chiếc chày tự xoay và nâng lên khỏi mặt đất. Mặc dù hai thanh niên cố sức kéo chày xuống nhưng vô vọng. Hàng chục thanh niên khác cùng tham gia, nhưng chày vẫn bất động. Chỉ khi một người bịt tay vào đầu trên hoặc đầu dưới của chày, nó mới chịu khuất phục, đánh dấu kết thúc lễ hội.
3.3 Tập tục cưới hỏi của người Pa Péo
Tập tục cưới hỏi của người Pà Thẻn ở Hà Giang tôn trọng sự tự do tìm hiểu của trai gái. Nếu cảm thấy hợp nhau, họ sẽ thông báo cho gia đình hai bên để tổ chức. Tuy nhiên, lễ ăn hỏi khá phức tạp, đòi hỏi hai gia đình phải gặp mặt 3-4 lần trước khi tiến đến đám cưới.
Lễ hỏi nhà gái được dạm ngõ.
Trước khi nhà trai đến rước dâu, đêm hôm trước, nhà gái sẽ tổ chức lễ cúng cắt họ. Ngày hôm sau, khi nhà trai đến, cũng sẽ có lễ cúng nhập dâu, hợp nhất hai họ. Cô dâu sẽ dùng khăn che mặt và ngồi im một chỗ cho đến tối, khi vào phòng tân hôn mới được phép bỏ khăn.
Người Pà Thẻn giữ gìn truyền thống sống chung thủy một vợ một chồng từ đời này sang đời khác. Lời thề nguyện kết nối vợ chồng mãi mãi, khiến ly hôn là điều cấm kỵ, bất chấp những bất đồng hay vấn đề phát sinh. Tinh thần chung thủy và sự gắn kết bền chặt đã in dấu trong văn hóa của người Pà Thẻn, thể hiện qua tập tục chung sống độc đáo của họ.
Đám cưới của cặp đôi trẻ sắp đến.
Hải Âu Travel xin giới thiệu những thông tin hữu ích về người Pà Thẻn ở Hà Giang, giúp bạn khám phá văn hóa độc đáo của họ. Chúc bạn có một chuyến du lịch an toàn, thuận lợi và đầy ắp những trải nghiệm tuyệt vời tại bản làng của người Pà Thẻn!
Nguồn: Tổng hợp
