Khám phá Tết H’Mông Mộc Châu: Du lịch độc đáo tháng Chạp
Tết của người H’Mông Mộc Châu giữ gìn nét văn hóa truyền thống lâu đời, đậm đà bản sắc, dù có một vài đổi mới những năm gần đây vẫn giữ nguyên ý nghĩa thiêng liêng.
Tết H’Mông Mộc Châu tổ chức vào thời điểm nào?
Tết của người H’Mông không trùng với Tết cổ truyền của người Kinh, diễn ra trong một tháng bắt đầu từ ngày 30/11 âm lịch. Hiện tại, các bản làng của người H’Mông đang rộn ràng đón Tết. Nghi lễ Tết cổ truyền của người H’Mông mang nét độc đáo riêng biệt, góp phần kết nối các đôi trai gái, tạo nên những câu chuyện tình yêu đẹp.
Diễn ra trước Tết Nguyên đán của người Kinh một tháng, lễ hội của người Mông kéo dài hơn, với nhiều hoạt động và trò chơi giao lưu phong phú. Mùa hội kéo dài cho đến sau rằm tháng Giêng, mang đến không khí vui tươi rộn ràng trước khi người dân bắt đầu công việc làm ăn cho năm mới.
Khám phá Tết cổ truyền Mông
Chuẩn bị đón Tết, người H’Mông Mộc Châu tất bật với những công đoạn đặc trưng: từ việc dọn dẹp nhà cửa, chuẩn bị mâm cỗ truyền thống, đến việc may sắm trang phục mới và trang trí nhà cửa rực rỡ.
Không khí Tết Mông ở Mộc Châu rộn ràng từ những ngày đầu tháng Chạp âm lịch, trước khi lễ hội chính thức diễn ra trong 3 ngày. Niềm vui đón xuân mới len lỏi vào từng bản làng, mang theo hơi ấm của mùa xuân về miền sơn cước.
Tết đến, không khí rộn ràng lan tỏa khắp bản làng người H’Mông. Từ ngày 26-11 Âm lịch, mọi người tạm gác lại công việc nương rẫy để chuẩn bị cho ngày Tết truyền thống. Phụ nữ khéo léo hoàn thiện từng đường thêu, nút chỉ trên bộ váy áo mới, mang đến sắc màu rực rỡ cho ngày Tết. Đàn ông tất bật mua sắm, chuẩn bị thịt lợn, gà cho mâm cơm thịnh soạn. Chị Pa Sua (bản Tà Phình, Mộc Châu) chia sẻ: “Để có quần áo mới đón Tết, chúng tôi phải chuẩn bị trước đó khoảng 3 tháng.”
Ngày 30 Tết, người H’Mông dọn dẹp nhà cửa, trang trí bàn thờ tổ tiên. Một cành tre xanh được chọn để làm chổi, buộc 3 sợi dây xanh, đỏ, vàng, cắm thêm một que hương. Chiếc chổi tượng trưng cho việc quét sạch bệnh tật, ốm đau, những điều không may của năm cũ và mang lại may mắn cho gia chủ. Công việc này được người chủ gia đình thực hiện vào khoảng 3-4 giờ sáng ngày 30 Tết, thể hiện sự cầu mong một năm mới bình an, thịnh vượng.
Sau khi dọn dẹp nhà cửa, gia chủ H’Mông sẽ trang trí bàn thờ tổ tiên. Một lớp giấy trắng in hoa văn được chuẩn bị từ tháng trước sẽ được dán lên bàn thờ. Lớp giấy này được thay mỗi năm vào ngày 30 Tết.
Theo quan niệm của người H’Mông, trong 3 ngày Tết, họ sẽ tri ân những người bạn đồng hành trong lao động sản xuất bằng cách rửa sạch sẽ các công cụ, dán giấy đỏ và đặt lên bàn thờ. Sau 3 ngày, họ mới lấy ra sử dụng. Anh A Dế (Tà Phình, Mộc Châu) chia sẻ rằng, trong dịp Tết cổ truyền, người H’Mông luôn thờ cúng ma nhà và những dụng cụ lao động. Những vật dụng này giúp người H’Mông sinh sống và phát triển, nên họ dành sự tôn kính đặc biệt cho chúng.
Người Mông Mộc Châu lau chùi công cụ đón Tết.
Bánh dày là món không thể thiếu trong mâm cỗ cúng tổ tiên ngày 30 Tết của người H’Mông, tương tự như bánh chưng, bánh tét với người Kinh. Hình dáng tròn của bánh dày tượng trưng cho mặt trăng và mặt trời, nguồn gốc của sự sống và vạn vật, thể hiện lòng thành kính của người H’Mông đối với tổ tiên và trời đất.
Người đàn ông trong gia đình phụ trách giã gạo nếp cho bánh dày dẻo.
Bánh dày giã kỹ, cán mỏng, gói lá chuối, cúng giao thừa.
Gạo nếp nương thơm ngâm, đồ thành xôi, rồi được các chàng trai khỏe mạnh giã nhuyễn mịn trong máng gỗ. Bánh được gói bằng lá chuối, 12 chiếc đầu tiên tượng trưng cho 12 tháng, được dâng lên trời đất và vị thần mùa màng. Những chiếc bánh còn lại được xếp vào hũ gỗ pơ mu, đậy kín để ăn và đãi khách quý.
Những hoạt động truyền thống trong dịp Tết
Trong đêm 30 Tết, tiếng gà gáy đầu tiên vang lên, báo hiệu khoảnh khắc giao thừa của đồng bào Mông. Gia đình quây quần bên bếp lửa, những câu chuyện về dòng họ, làng bản, những vui buồn của năm cũ được kể lại. Những ngày đầu năm mới, đàn ông Mông đảm nhận mọi việc thay phụ nữ, từ chăm sóc gia súc đến nấu nướng. Họ tin rằng, con trai là trụ cột của gia đình, phải gánh vác trách nhiệm để giữ gìn truyền thống cho cả năm.
Giao thừa ấm áp, sum vầy bên bếp lửa.
Sáng sớm, không khí Tết rộn ràng bao phủ khắp bản làng Mộc Châu. Từ già trẻ, gái trai, ai nấy đều diện những bộ váy áo đẹp nhất, náo nức tụ họp tại một khu vực rộng lớn để cùng hòa mình vào không khí lễ hội. Tiếng khèn, tiếng sáo hòa quyện cùng tiếng cười giòn tan của trẻ nhỏ, tạo nên một bản nhạc rộn ràng, vui tươi. Người Mông tin rằng, năm mới, nếu có khách lạ đến chơi nhà dịp Tết sẽ mang đến nhiều may mắn. Vì vậy, du khách đến Mộc Châu vào dịp Tết cổ truyền không chỉ được hòa mình vào không khí vui tươi, chiêm ngưỡng những phong tục, nghi lễ độc đáo, mà còn được các chủ nhà hiếu khách mời thưởng thức những món ăn ngon đặc trưng chỉ có trong ngày Tết.
Áo mới, nụ cười đón Tết sum vầy.
Tết cổ truyền của người Mông là dịp đặc biệt để các đôi trai gái tìm hiểu nhau. Từ sáng sớm, họ diện quần áo mới, đến 7 giờ sáng mùng 1 Tết, tập trung tại một địa điểm rộng lớn để chơi trò ném quả vải do chính tay họ làm. Chàng trai ném quả vải về phía cô gái mình thích, nếu cô gái đồng ý sẽ bắt lấy. Cô gái cũng làm tương tự với chàng trai mình yêu mến. Tối đến, họ lại tiếp tục với trò ném quả lông, tương tự như trò ném quả vải. Nhiều cặp đôi trong bản đã nên duyên vợ chồng từ những trò chơi mang đậm bản sắc dân tộc này, khiến Tết cổ truyền của người Mông thêm phần ý nghĩa.
Người Mông nổi tiếng hiếu khách, quan niệm khách đến nhà dịp Tết là điềm lành. Họ luôn đón tiếp chu đáo, mời ăn, uống rượu và ngủ lại nhà. Khi ra về, khách được tặng 2 chiếc bánh dầy tự làm. Du khách đến Mộc Châu còn được thưởng thức đặc sản như rượu cần, bê chao,…
Tết đến, Mộc Châu rộn ràng sắc xuân với những bộ váy áo đẹp nhất của người H’Mông. Từ mùng 4, tiếng cười rộn rã vang lên trên những cánh đồng cải trắng ngút ngàn, hòa cùng tiếng leng keng đồng bạc hoa theo bước chân thiếu nữ đi chơi xuân. Các trò chơi truyền thống như đánh tu lu, ném pao, đánh quay… sôi nổi, tô điểm thêm cho không khí rực rỡ của mùa xuân trên cao nguyên. Nét đẹp truyền thống của người H’Mông hòa quyện với thiên nhiên, tạo nên một bức tranh xuân rực rỡ, khó quên.
Người Mông giữ gìn trò chơi dân gian truyền thống vào dịp Tết.
Những điều kiêng kỵ trong ngày Tết của người H’Mông
Để cầu mong mùa màng bội thu, vật nuôi khỏe mạnh, người H’Mông tuân theo những phong tục truyền thống như: kiêng giẫm lên bếp lò, không để nước làm tắt lửa, không để bánh dày bị cháy khi nướng, và kiêng thổi lửa trong ba ngày Tết. Những điều cấm kỵ này thể hiện niềm tin của người H’Mông vào sức mạnh siêu nhiên và mong muốn cuộc sống an vui, no ấm.
Theo quan niệm của người H’Mông, khoảnh khắc Giao thừa được đánh dấu bởi tiếng gà gáy đầu tiên trong đêm 30 Tết, không phải là thời khắc chuyển giao như nhiều người vẫn nghĩ. Ông A Khua (bản Tà Phình, Mộc Châu) chia sẻ: tiếng kêu đầu tiên sau tiếng gà gáy đêm Giao thừa sẽ báo hiệu vận may của năm mới. Nếu là tiếng chó, gia đình sẽ làm ăn phát đạt; còn nếu là tiếng cú mèo, năm đó sẽ gặp nhiều khó khăn, bệnh tật.
Người H’Mông tin rằng ăn cơm chan canh trong 3 ngày Tết sẽ khiến ruộng nương bị ngập lụt, dẫn đến thất bát. Bánh dày, biểu tượng của mặt trời và mặt trăng, cũng là món kiêng kỵ trong 3 ngày Tết. Người H’Mông quan niệm ăn bánh dày nướng trong dịp này sẽ gặp nhiều tai ương, thậm chí bị chết cháy.
Quan niệm may mắn Tết cổ truyền người Mông
Ngoài những tục lệ kiêng kỵ, người H’Mông còn tin vào những điều mang may mắn vào nhà dịp Tết. Họ quan niệm bán được món gì trong 3 ngày Tết, năm đó sẽ buôn bán thuận lợi, phát đạt. Anh A Khua (bản Tà Phình, Mộc Châu) chia sẻ: “Để gia đình tậu được nhiều trâu bò, của cải sinh sôi nảy nở, người H’Mông thường tìm mua một con bò đang chửa vào mồng 7, mồng 8 Tết và dắt về nhà”.
Lên Mộc Châu đón Tết của người H’Mông là hành trình khám phá nét đẹp văn hóa độc đáo, được lưu giữ qua nhiều thế hệ. Du khách sẽ hòa mình vào không khí rộn ràng của những trò chơi, lời ca tiếng hát, tiếng khèn du dương, kết nối mọi người trong tinh thần đoàn kết ấm áp của đồng bào các dân tộc.
Nguồn: Tổng hợp
