Giỗ bà Phi Yến Côn Đảo: Tranh cãi về công nhận Di sản phi vật thể cấp Quốc gia
Lễ giỗ bà Phi Yến Côn Đảo, gắn liền với truyền thuyết về thứ phi Phi Yến và vua Gia Long, là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia, thu hút du khách nhưng cũng gây nhiều tranh cãi.
Lễ giỗ bà Phi Yến Côn Đảo
1.1 Thời gian tổ chức
Lễ giỗ bà Phi Yến Côn Đảo, được tổ chức vào tháng 10 âm lịch (từ tối 17/10 đến hết ngày 18/10), là dịp để người dân Côn Đảo tưởng nhớ vị thần đức độ, luôn phù hộ cho sự bình an của hòn đảo. Lễ hội đã trở thành nét văn hóa đặc trưng của Côn Đảo, thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách tham gia, được mở rộng và nâng cấp về quy mô và hình thức.
Lễ giỗ bà Phi Yến Côn Đảo là nét văn hóa độc đáo của người dân nơi đây.
Địa điểm tổ chức Lễ giỗ bà Phi Yến ở Côn Đảo.
Lễ giỗ bà Phi Yến được tổ chức tại An Sơn Miếu (Miếu bà Phi Yến), nằm cách trung tâm thị trấn Côn Đảo khoảng 2km về phía Tây Nam. Nơi đây không chỉ là nơi tưởng niệm bà, mà còn là minh chứng cho lòng tôn kính của người dân đối với tấm gương trung trinh của bà. Sau khi bà qua đời, những câu chuyện về sự linh thiêng của bà được truyền tai nhau, khẳng định sự kính trọng và biết ơn của người dân dành cho một người phụ nữ đã sẵn sàng hy sinh để bảo vệ danh dự của bản thân.
Miếu bà Phi Yến tấp nập hương khói.
1.3 Sự tích về bà Phi Yến
Lễ giỗ bà Phi Yến Côn Đảo là lời tưởng nhớ một nhân vật lịch sử đầy bi kịch. Bà Hoàng Phi Yến, thứ phi của vua Gia Long, đã phải đối mặt với số phận nghiệt ngã khi theo chồng trốn lên Côn Đảo trong thời loạn lạc. Khi vua Gia Long có ý định cầu viện Pháp, bà Phi Yến đã dũng cảm can ngăn, cho rằng điều đó sẽ mang đến nhiều nguy cơ cho đất nước.
Sự phản đối của bà khiến vua Gia Long nổi giận, nghi ngờ bà thông đồng với quân Tây Sơn. Ông ra lệnh xử tử bà, nhưng sau đó nhờ sự can ngăn của các quan lại, bà được tha chết nhưng bị giam cầm trong một hang đá hoang vu ở phía Tây Nam Côn Đảo. Lễ giỗ bà Phi Yến là dịp để người dân tưởng nhớ một người phụ nữ tài đức, có tinh thần yêu nước, dám đứng lên bảo vệ đất nước, đồng thời là lời nhắc nhở về những mất mát và hy sinh trong thời kỳ loạn lạc.
Bà Phi Yến uy nghi giữa chánh điện.
Sự truy đuổi của quân Tây Sơn khiến Nguyễn Ánh phải bỏ chạy đến đảo Phú Quốc, mang theo hoàng tử Hội An, khi ấy mới 5 tuổi. Tuy nhiên, hoàng tử đã khẩn cầu vua cha đưa theo thứ phi Phi Yến, nguyện ở lại Côn Đảo nếu không được đáp ứng. Trong cơn hoảng loạn, Nguyễn Ánh đã ném con trai xuống biển, thi thể của hoàng tử trôi dạt vào Bãi biển Côn Đảo. Phi Yến được người dân làng Cỏ Ống cứu giúp, xây cho một ngôi nhà nhỏ để canh mộ con trai. Thế nhưng, số phận nghiệt ngã chưa buông tha bà. Khi Phi Yến sang làng An Hải dự lễ đàng chay, bà bị tên đồ tể Biện Thi ủ mưu hãm hại. Hắn lẻn vào phòng bà, nhưng Phi Yến đã tỉnh giấc và la hét. Dù thoát khỏi âm mưu đồi bại, bà vẫn bị ám ảnh bởi nỗi hổ thẹn. Phi Yến tự chặt đi cánh tay bị Biện Thi chạm vào, rồi tự vẫn để giữ trọn danh dự, khép lại một cuộc đời đầy bi kịch.
Miếu Bà Phi Yến – tưởng nhớ người phụ nữ trung trinh, lương thiện ở Côn Đảo.
Để tưởng nhớ người phụ nữ bất hạnh Phi Yến, người dân Côn Đảo đã dựng đền thờ bà và tổ chức lễ giỗ hàng năm. Sự trung trinh, tiết liệt của bà được lưu truyền cùng với câu chuyện về sự linh thiêng của ngôi đền. Người dân tin rằng, những ai lương thiện thành tâm cầu nguyện tại đền thờ bà Phi Yến sẽ được phù hộ, mọi việc thuận lợi.
Lễ giỗ bà Phi Yến Côn Đảo: Nghi thức
Lễ giỗ bà Phi Yến Côn Đảo diễn ra từ đêm 17/10 âm lịch, mang theo không khí rộn ràng và trang nghiêm. Ban tổ chức chuẩn bị chu đáo mâm cỗ cúng với hoa quả, xôi, chè và nhiều món ngon để đãi khách thập phương. Người dân Côn Đảo cũng thành tâm dâng lễ, cầu nguyện bà Phi Yến phù hộ bình an, may mắn và tốt lành. Sau khi lễ cúng kết thúc, niềm vui lan tỏa với các hoạt động đờn ca tài tử, nhảy múa, tạo nên không khí tưng bừng suốt đêm.
Lễ giỗ bà Phi Yến thu hút đông đảo du khách và người dân.
Lễ giỗ chính thức bắt đầu vào 9 giờ sáng ngày 18/10 với nghi thức trang nghiêm. Hương hoa, bánh kẹo, ngũ quả được bày biện đẹp mắt trên các mâm lễ, thể hiện lòng thành kính của người dân dành cho bà Phi Yến. Đại diện các đoàn thể, khu dân cư, cá nhân lần lượt dâng lễ, xếp thành hàng ngay ngắn. Giọng đọc văn khấn trầm bổng hòa quyện với giai điệu du dương, tạo nên không khí xúc động và trang trọng, tôn vinh sự kính trọng và biết ơn đối với vị nữ anh hùng.
Lễ hội trang nghiêm.
Sau phần lễ tế trang nghiêm, không khí lễ hội lại rộn ràng với những món ăn chay do người dân địa phương chuẩn bị, thể hiện lòng thành kính dâng lên Bà Phi Yến. Những món ăn này đều được các khu dân cư tại Côn Đảo mang đến, là minh chứng cho sự tưởng nhớ về vị nữ tướng đã hy sinh trong dịp lễ đàng chay năm xưa. Cùng với đó, người dân cũng dâng hương tại Miếu cậu Hoàng Tử Cải Côn Đảo, nơi thờ con trai bà Phi Yến. Lễ giỗ bà Phi Yến đã được tổ chức liên tục đến năm thứ 237, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa tâm linh của người dân Côn Đảo.
Tranh cãi về Lễ giỗ bà Phi Yến Côn Đảo
Miếu bà Phi Yến được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh vào ngày 8/4/2007. Tuy nhiên, việc Lễ giỗ bà Phi Yến Côn Đảo được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào ngày 9/4/2022 đã gây tranh cãi. Hội đồng trị sự Nguyễn Phước tộc phản đối, cho rằng lễ hội này xuyên tạc lịch sử và làm sai lệch hình ảnh vua Gia Long – Nguyễn Ánh trong mắt thế hệ trẻ. Các nhà sử học cũng cho rằng truyền thuyết về bà Phi Yến là không chính xác, Nguyễn Ánh chưa từng đặt chân đến Côn Đảo và không có chuyện ông đối xử tàn bạo với vợ con.
Lễ hội Giỗ bà Phi Yến Côn Đảo vẫn là đề tài gây tranh cãi, chưa có kết luận cuối cùng về việc rút khỏi danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia. Xét về mặt lịch sử, cần thêm nghiên cứu sâu rộng từ các nhà sử học uy tín để xác định tính xác thực của câu chuyện. Tuy nhiên, về mặt tinh thần, không thể phủ nhận niềm tin và giá trị tín ngưỡng to lớn mà lễ hội mang lại cho người dân Côn Đảo.
Thông tin về Lễ giỗ bà Phi Yến Côn Đảo trên Hải Âu Travel cho thấy nét văn hóa độc đáo của mảnh đất và con người nơi đây. Dù có được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia hay không, đây vẫn là trải nghiệm đáng giá khi bạn đặt chân đến Côn Đảo.
Nguồn: Tổng hợp
