Lễ hội Kate Ninh Thuận: Di sản văn hóa độc đáo, thu hút du khách
Lễ hội Kate Ninh Thuận thu hút du khách bởi những nghi lễ truyền thống và tiết mục biểu diễn văn hóa Chăm độc đáo, là trải nghiệm không thể bỏ lỡ khi đến Ninh Thuận.
Lịch sử và nguồn gốc Lễ hội Kate Ninh Thuận
1.1 Nguồn gốc Lễ hội Kate Ninh Thuận
“Kate” là một danh từ bắt nguồn từ “Katik” của người Hindu và “Kattika” trong tiếng Phạn của người Ấn Độ. Từ này mang nghĩa hẹp là lễ cúng vào tháng 7 lịch Chăm, nhưng ý nghĩa chung rộng hơn là lễ hội tưởng nhớ tổ tiên, thần linh và những người có công với dân tộc.
Lễ hội Kate Ninh Thuận, di sản văn hóa độc đáo của vương quốc Champa xưa, mang dấu ấn riêng biệt. Tuy nhiên, qua thời gian, lễ hội này cũng chịu ảnh hưởng từ nền văn hóa Ấn Độ và Hồi giáo, dẫn đến sự phân hóa trong nghi lễ của ba cộng đồng Chăm Ahier, Chăm Awal và Chăm Islam. Mặc dù khởi đầu với những nghi thức tương đồng, nhưng sự ảnh hưởng của Hồi giáo và Ấn giáo đã tạo nên những nét riêng biệt cho mỗi cộng đồng, góp phần làm phong phú thêm bản sắc của lễ hội.
Khám phá thêm kinh nghiệm du lịch Thái Lan
Lễ hội Kate Ninh Thuận: Lễ hội lớn của người Chăm.
1.2 Lịch sử Lễ hội Kate Ninh Thuận
Lịch sử Lễ hội Kate Ninh Thuận còn nhiều điều bí ẩn. Mặc dù chưa có tài liệu chính xác về thời gian ra đời, chúng ta có thể tìm hiểu bối cảnh lịch sử từ thế kỷ II đến thế kỷ XII, thời kỳ vương quốc Champa thịnh vượng, để hiểu rõ hơn về nguồn gốc của lễ hội này.
Ấn Độ giáo, khi du nhập vào vương quốc Champa, đã để lại dấu ấn sâu đậm trong các nghi lễ cúng tế của người Chăm, đặc biệt là trong những sự kiện trọng đại như thu hoạch mùa màng, chiến thắng trận đánh hay lễ đăng cơ. Tuy nhiên, sự suy tàn của thủ đô Vijaya vào thế kỷ XV đánh dấu sự sụp đổ của nền văn minh Champa và làm lu mờ ảnh hưởng của Ấn Độ giáo, nhường chỗ cho sự lên ngôi của tín ngưỡng Hồi giáo.
Nghệ thuật truyền thống tỏa sáng Lễ hội Kate Ninh Thuận.
Dù trải qua thời kỳ thịnh vượng của đạo Hồi, dấu ấn Ấn Độ giáo vẫn in đậm trong nền văn minh Champa. Điều này thể hiện rõ nét ở cộng đồng người Chăm ngày nay, với hai dòng tín ngưỡng chính: người Chăm Ahier theo Bà La Môn và người Chăm Awal theo Bà Ni. Trong đó, lễ hội Ramưwan là nét đặc trưng của người Chăm Bà Ni, còn lễ hội Kate là truyền thống của người Chăm Bà La Môn, minh chứng cho sự đa dạng văn hóa và tín ngưỡng độc đáo của người Chăm.
2. Thời gian và địa điểm tổ chức
Lễ hội Kate của người Chăm ở Ninh Thuận diễn ra trong 3 ngày, bắt đầu vào ngày 1/7 theo lịch Chăm (khoảng 25/9 – 5/10 dương lịch). Lễ hội được tổ chức tại các địa điểm linh thiêng: đền tháp Po Nagar (xã Phước Hữu, huyện Ninh Phước), tháp Po Klong Garai (phường Đô Vinh, thành phố Phan Rang – Tháp Chàm) và tháp Po Rome (xã Phước Hữu, huyện Ninh Phước).
Lễ hội Kate Ninh Thuận diễn ra theo một trình tự độc đáo, bắt đầu từ đền tháp linh thiêng, lan tỏa đến các làng xã rồi về từng gia đình. Phong tục này thể hiện dòng chảy văn hóa từ cộng đồng đến cá nhân, được người Chăm gìn giữ qua hàng ngàn năm.
Lễ tảo mộ Chăm Hồi Giáo ở Ninh Thuận rộn ràng lễ vật.
Lễ hội Kate Ninh Thuận: Nghi lễ độc đáo
Lễ hội Kate của người Chăm ở Ninh Thuận được tổ chức đồng thời tại 3 đền tháp, với các nghi lễ tương tự nhau. Ngày đầu tiên là cúng tế tại đền tháp, ngày thứ hai là lễ cúng tại làng và ngày cuối cùng là cúng tế tại gia đình.
3.1 Các nghi lễ trên đền tháp
Lễ hội Kate Ninh Thuận khai mạc bằng nghi lễ cúng tế tại đền tháp, do thầy cả sư (người chủ lễ) chủ trì. Thầy kéo đàn Kanhi, hát thánh ca, trong khi bà bóng dâng lễ vật lên các vị thần. Sau đó, thầy cả sư chủ trì lễ tắm tượng, được thực hiện bởi các tu sĩ Bà La Môn.
Lễ hội Kate tại đền tháp được chuẩn bị chu đáo với nhiều lễ vật. Trên đỉnh tháp là con dê lớn, 3 con gà dùng để tẩy uế, 5 mâm cơm với canh và thịt dê, 1 mâm cơm muối vừng, 3 ổ bánh gạo và hoa quả. Bên cạnh đó, rượu, trứng, xôi chè, trầu cau cũng được dâng cúng. Ngoài phần lễ vật trên các tháp, hàng trăm mâm lễ khác do người dân thành tâm chuẩn bị sẽ được đặt dưới chân tháp.
Biểu diễn dân gian tại Lễ hội Kate Ninh Thuận
Lễ hội Kate Ninh Thuận tại tháp sẽ diễn ra theo quy trình:
Lễ rước y phục của người Chăm diễn ra trang trọng vào lúc 7h sáng, bắt đầu bằng nghi thức đón nhận y phục từ người em út Raglai mang từ trên núi xuống. Mọi nghi thức đều được thực hiện với lòng thành kính, thể hiện sự tôn trọng truyền thống.
Sau đó, người chủ lễ sẽ mở cửa tháp, long trọng mời thần linh về dự lễ và thụ hưởng lễ vật do dân làng dâng lên.
Mở cửa tháp là khởi đầu cho lễ hội, tiếp nối là nghi thức tắm tượng thần Manei yang, sau đó là lễ mặc y phục cho tượng thần Anguei khan aw kapo. Điểm nhấn là đại lễ Adaoh tama, diễn ra từ 9h sáng đến 11h trưa. Kết thúc nghi lễ chính, người dân sẽ trở về làng để tiếp tục các hoạt động truyền thống của lễ hội.
3.2 Tại làng và tại gia đình
Lễ hội Kate Ninh Thuận tại làng sẽ diễn ra tưng bừng với phần lễ và phần hội song song. Trước lễ hội, người dân cùng nhau dọn dẹp, trang hoàng nhà làng và chuẩn bị sân bãi, đồ ăn thức uống. Đặc biệt, những tiết mục văn nghệ đặc sắc sẽ góp vui, mang đến không khí rộn ràng cho ngày hội truyền thống.
Dân làng tưng bừng chuẩn bị lễ hội.
Lễ nghi tại làng bản mang đậm nét trang trọng không kém các nghi lễ trên đền tháp. Mỗi làng thờ một vị thần riêng, tượng trưng cho thần làng, tương tự như người Kinh thờ Thành Hoàng. Chủ tế thường là người uy tín, được dân làng tin tưởng, thay mặt mọi người dâng cúng lễ vật, cầu mong thần linh phù hộ, mang lại bình an và thịnh vượng cho cộng đồng.
Kết thúc Lễ hội Kate Ninh Thuận, người Chăm trở về nhà, thực hiện nghi lễ tưởng nhớ tổ tiên. Người lớn tuổi nhất trong tộc họ, thay mặt gia đình dâng lễ, cầu nguyện sức khỏe, thịnh vượng. Toàn bộ thành viên, diện trang phục chỉnh chu, cùng hướng về tổ tiên. Lễ hội Kate là dịp gắn kết gia đình, đưa những người con xa xứ trở về đoàn tụ.
Cẩm nang du lịch Hải Âu Travel đã tổng hợp những thông tin về Lễ hội Kate Ninh Thuận. Chúc bạn sớm có dịp trải nghiệm lễ hội độc đáo này, hiểu thêm về văn hóa đặc sắc của người Chăm.
Nguồn: Tổng hợp
