Lễ hội Nghinh Ông: Di sản văn hóa độc đáo của Phan Thiết, nét đẹp truyền thống thu hút du khách.
Lễ hội Nghinh Ông Phan Thiết, được tổ chức hai năm một lần, là dịp để người dân địa phương thể hiện lòng thành kính với truyền thống văn hóa dân gian, đồng thời góp phần bảo tồn và phát triển văn hóa độc đáo này.
Nguồn gốc lễ hội Nghinh Ông Phan Thiết
Cuối thế kỷ XVII, người Hoa từ nhiều địa phương tại Trung Quốc, đặc biệt là khu vực ven biển Hoa Nam như Quảng Đông và Phúc Kiến, di cư đến Bình Thuận bằng đường biển. Do phương thức di chuyển, họ chủ yếu định cư tại các cửa biển sau khi đặt chân lên đất liền.
Ban đầu, người Hoa chủ yếu sinh sống bằng nghề nông, một số làm nghề chài lưới và buôn bán nhỏ. Dần dần, họ thiết lập mối quan hệ giao thương với các đội thuyền nước ngoài, từ đó xây dựng nên những cửa biển sầm uất, nơi họ trao đổi hàng hóa với người Việt và người Chăm bản địa. Sự giao thương này cũng kéo theo một lượng lớn cư dân từ Trung Hoa đến định cư, khiến dân số tăng lên đáng kể. Dù vậy, mối quan hệ giữa người Hoa và người Việt vẫn rất hòa hợp, tạo nên một cộng đồng đa sắc tộc thịnh vượng.
Cộng đồng người Hoa ở Bình Thuận, với bản sắc văn hóa đậm nét từ quê hương, đã tạo nên những kết nối riêng biệt qua các bang mang tên địa phương như Triều Châu, Quảng Đông, Phúc Kiến. Hòa nhập vào đời sống Việt Nam, họ đã giao thoa văn hóa, thay đổi một phần truyền thống để thích nghi, nhưng vẫn giữ vững bản sắc dân tộc. Trong đó, nét văn hóa đặc sắc nhất là truyền thống thờ Quan Thánh Đế Quân (Quan Công), một minh chứng rõ nét về sự kết nối văn hóa và lòng tự hào dân tộc của người Hoa ở Bình Thuận.
Dân số người Hoa tại Bình Thuận tập trung đông nhất ở huyện Bắc Ninh và thành phố Phan Thiết. Nơi đây, chùa Ông (hay còn gọi là đền Quan Công, Quan Đế Miếu) Phan Thiết là địa điểm thờ tự Quan Công được cộng đồng người Hoa tôn kính. Kiến trúc ngôi đền mang đậm nét truyền thống, từ kết cấu đến trang trí nghệ thuật và màu sắc, thể hiện rõ phong cách đền miếu dân tộc với nhiều gian thờ uy nghi.
Ngôi chùa được người Hoa xây dựng và hoàn thiện vào năm 1778, cũng là lúc nghi lễ thờ cúng Quan Công theo phong cách truyền thống Trung Hoa được bắt đầu. Du nhập từ quê hương, phong tục tập quán của người Hoa tại Phan Thiết vẫn được gìn giữ trọn vẹn. Đặc trưng văn hóa này thể hiện rõ nét trong việc thờ cúng, với mong muốn hướng đến chân – thiện – mỹ.
Nghi lễ thờ cúng Quan Công tại chùa Ông bắt đầu từ năm 1778, khi người Hoa xây dựng và hoàn thiện ngôi chùa.
Lễ hội Nghinh Ông Phan Thiết diễn ra khi nào?
Lễ hội Nghinh Ông, một lễ hội đặc sắc được tổ chức hai năm một lần tại Phan Thiết vào khoảng hạ tuần tháng 7 âm lịch, là dịp để người Hoa thể hiện lòng hiếu kính với tổ tiên và thánh thần. Tuy nhiên, theo truyền thống, lễ hội chỉ được tổ chức vào năm chẵn dương lịch, do đó lễ hội Nghinh Ông Phan Thiết 2023 sẽ không diễn ra.
Trong những năm lễ hội được tổ chức, sự kiện kéo dài khoảng 3 ngày với những nghi thức truyền thống độc đáo. Điểm nhấn của lễ hội là phần Nghinh Ông xuất du, thu hút sự tham gia của hơn 1.000 người, diễu hành qua những tuyến đường chính của Phan Thiết.
Hiện nay, lễ hội Nghinh Ông không chỉ là một nét văn hóa đặc trưng của Phan Thiết mà còn là một dịp thu hút du khách trong và ngoài nước, góp phần quảng bá hình ảnh địa phương và phát triển du lịch.
Đoàn người đứng xem lễ rước đi qua.
Các hoạt động chính trong lễ hội Nghinh Ông
Lễ hội Nghinh Ông Phan Thiết là một sự kiện văn hóa đặc sắc với nhiều hoạt động truyền thống. Từ Lễ thỉnh thánh mẫu, Lễ thỉnh kinh, Lễ khai kinh, Lễ Yết Quan thánh, Lễ chiêu vong, Lễ phóng đăng, Lễ hội hóa trang – biểu diễn nghệ thuật lân sư rồng, đến điểm nhấn là Lễ Nghinh Ông xuất du. Lễ Nghinh Ông xuất du thu hút sự tham gia của hơn 700 diễn viên quần chúng đến từ các hội quán như Hội Quán Phước Kiến, Hội Quán Quảng Đông, Hội Quán Triều Châu, Hội Quán Hải Nam, Đoàn Quan Đế Miếu, tạo nên một không khí rộn ràng, sôi động trên các đường phố trung tâm Phan Thiết.
3.1 Phần lễ trong lễ hội Nghinh Ông Phan Thiết
Lễ hội Nghinh Ông Phan Thiết nổi tiếng với nghi thức tưởng nhớ các bậc anh hùng, thánh hiền, tiền nhân có công với đất nước, tổ tiên, làng xã. Hai ngày đầu lễ hội, phần lễ diễn ra với 16 nghi thức đặc sắc như: lễ thỉnh Thánh Mẫu, lễ thỉnh nước, lễ thỉnh kinh, lễ khai kinh… Đây là phần quan trọng nhất, thể hiện lòng biết ơn và tôn kính của người dân đối với những vị thần linh được thờ phụng trong đền, miếu.
Lễ hội là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa nghi thức và nghi lễ, tạo nên một dòng chảy liên tục “trong hội có lễ – trong lễ có hội”. Sự giao thoa giữa hiện đại và truyền thống, thực tế và tâm linh, chính là linh hồn của lễ hội, mang đến sức sống mãnh liệt và ý nghĩa sâu sắc.
Nghinh Ông Phan Thiết: Nghi thức và nghi lễ kết hợp hài hòa, “lễ có hội – hội có lễ”.
Trình tự của phần Lễ diễn ra theo thứ tự 16 nghi lễ chính sau:
Lễ Thỉnh Thánh Mẫu
Lễ Thỉnh kinh
Lễ Thỉnh nước
Lễ Thỉnh chiêu ứng công
Lễ Khai kinh
Lễ Yết Quan Thánh, Cáo Tiền Hiền
Lễ hội ra mắt Quan Thánh long trọng của Hội quán Quảng Đông
Lễ hội quán Phúc Kiến long trọng ra mắt Quan Thánh.
Lễ Chiêu vong linh Tiền Hiền
Lễ Phóng đăng
Lễ Phóng sanh
Lễ hội quán Triều Châu long trọng chào đón Quan Thánh hiển linh.
Lễ hội ra mắt Quan Thánh của Hội quán Hải Nam diễn ra long trọng, trang nghiêm.
Lễ cúng thí thực
Lễ cầu quốc thái dân an
Lễ Thỉnh thuyền
3.2 Phần hội đặc trưng so với nhiều nơi khác
Lễ hội Nghinh Ông Phan Thiết, sau hai ngày nghi lễ trang nghiêm, sẽ bước vào phần hội sôi động. Đây là điểm nhấn thu hút đông đảo du khách từ khắp nơi, với không khí náo nhiệt, rộn ràng. Phần hội mang đến những trải nghiệm độc đáo, là điểm sáng của lễ hội, để lại ấn tượng khó quên cho du khách.
Trước lễ hội Nghinh Ông, không khí náo nức bao trùm khắp mọi nẻo đường. Mọi gia đình, bất kể dân tộc nào, đều tất bật dọn dẹp vệ sinh chu đáo, chuẩn bị đón rước kiệu Ông. Những chủ ghe lớn, hiệu buôn, hàm hộ, huy động toàn bộ nhân lực đưa cát trắng từ biển về trải một lớp dày trên đường, nhằm tạo lối đi sạch sẽ cho kiệu Ông, đồng thời cầu mong một năm làm ăn thịnh vượng, bình an vô sự.
Để đảm bảo an toàn trật tự, các hộ dân có cửa tiệm, căn hộ nằm trên tuyến đường diễu hành kiệu đều tự nguyện đóng cửa. Nhiều nhà còn chuẩn bị bàn thờ, vật thờ để đón kiệu Quan Thánh và các kiệu Thánh thần đi qua.
Đoàn rước kiệu sẽ ghé thăm 4 hội quán người Hoa, theo quan niệm của họ, đây là hành trình để Ông ghé thăm, mang đến cuộc sống ấm no hạnh phúc cho bà con. Ngoài việc chiêm ngưỡng 4 hội quán, du khách còn được thưởng thức các màn biểu diễn truyền thống như múa rồng, múa lân, múa dân gian, bát tiên, bát bửu… và những tiết mục hiện đại như hóa thân thành Châu xương, Quan Bình, lính…
Sau lễ diễu hành rộn ràng, đoàn Nghinh Ông sẽ đưa kiệu Ông và các Thánh thần quay về Quan Đế miếu. Nghi thức đón rước đã được chuẩn bị chu đáo, khép lại một ngày lễ hội đặc biệt.
Rồng múa rực rỡ suốt đường diễu hành.
Lộ trình Nghinh Ông du hành trên đường phố tại Phan Thiết:
Khởi hành từ Quan Đế Miếu, bạn đi thẳng theo đường Trần Phú, rẽ phải vào Ngã Bảy Bưu Điện. Tiếp tục đi thẳng, thăm Hội quán Phước Kiến trên đường Nguyễn Huệ, sau đó rẽ phải vào đường Nguyễn Huệ. Tiếp tục đi thẳng, thăm Hội quán Quảng Đông, sau đó rẽ phải vào đường Đinh Tiên Hoàng. Rẽ trái vào Lý Thường Kiệt, rồi rẽ trái vào Trưng Trắc. Thăm Hội quán Triều Châu trên đường Trưng Nhị, sau đó rẽ trái vào đường Trần Phú, rẽ phải vào đường Đội Cung. Thăm Hội quán Hải Nam, tiếp tục đi thẳng theo đường Trưng Nhị, rẽ phải vào đường Nguyễn Văn Cừ. Sau đó rẽ trái vào Ngã Bảy Bưu Điện, đi thẳng theo đường Trần Phú, rẽ phải vào đường Triệu Quang Phục. Tiếp tục đi thẳng theo các đường Ngô Sĩ Liên, Ngư Ông, Trưng Trắc. Rẽ trái vào đường Trần Hưng Đạo, sau đó rẽ phải vào đường Nguyễn Thái Học, rồi rẽ phải vào đường Trần Quốc Toản. Đi thẳng theo đường Nguyễn Thị Minh Khai, thăm Vườn hoa Đức Nghĩa. Tiếp tục đi thẳng theo đường Nguyễn Tri Phương, rẽ trái vào đường Ngô Sĩ Liên, cuối cùng là đến Quan Đế Miếu.
Màn múa dân gian tuyệt vời!
4. Ý nghĩa lễ hội Nghinh Ông
Lễ hội Nghinh Ông Phan Thiết là minh chứng rõ nét cho tín ngưỡng dân gian, mang đậm dấu ấn văn hóa của người Hoa địa phương. Những yếu tố nguyên bản được gìn giữ nguyên vẹn, trở thành điểm sáng và giá trị đặc biệt của di sản văn hóa Bình Thuận. Đây là tài sản chung của cộng đồng, cần được gìn giữ và bảo tồn. Hơn cả, lễ hội còn phản ánh nhu cầu tín ngưỡng, thể hiện khát khao về cuộc sống thanh bình, quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, ấm no hạnh phúc của người dân.
Lễ hội Nghinh Ông, một tài sản văn hóa phi vật thể quý giá, phản ánh đậm nét văn hóa người Hoa tại Phan Thiết, xứng đáng được tôn vinh và lưu truyền.
Lễ hội Nghinh Ông của người Hoa tại Phan Thiết là một nét văn hóa đặc sắc, mang đậm bản sắc dân tộc. Không gian lễ hội rực rỡ, đầy sức sống sẽ khiến bạn choáng ngợp và muốn hòa mình vào dòng người náo nhiệt, tràn đầy niềm vui.
Nguồn: Tổng hợp.
