Chùa Thập Tháp Bình Định: Bí ẩn 300 năm trầm mặc
Chùa Thập Tháp, một ngôi chùa cổ ở Bình Định, được xây dựng vào thế kỷ 17, là điểm du lịch tâm linh thu hút du khách. Cùng Hải Âu Travel khám phá ngôi chùa mang đậm dấu ấn lịch sử này!
Chùa Thập Tháp Di Đà Bình Định: Giới thiệu
Thôn Vạn Thuận, phường Nhơn Thành, thị xã An Nhơn, Bình Định.
Chùa Thập Tháp, một ngôi chùa cổ kính được xây dựng vào thế kỷ 17 tại Bình Định, là một điểm du lịch tâm linh thu hút du khách. Ngôi chùa tọa lạc trên đỉnh đồi Long Bích, còn được gọi là gò Thập Tháp, vốn là nơi mười ngọn tháp được người Chăm xây dựng để bảo vệ thành Vijaya. Chùa Thập Tháp mang dấu ấn lịch sử, với kiến trúc độc đáo và cảnh quan thanh bình. Cổng tam quan dẫn vào chùa, với ao sen trước mặt và núi Thiên Đinh Sơn xa xa, tạo nên khung cảnh yên tĩnh và thơ mộng.
Chùa Thập Tháp, một công trình Phật giáo đồ sộ, là biểu tượng cho sự thịnh vượng của Phật giáo Đàng Trong và là trung tâm của phái Lâm Tế. Kiến trúc độc đáo cùng giá trị văn hóa và lịch sử sâu sắc đã thu hút đông đảo du khách ghé thăm. Được Bộ Văn hóa công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa quốc gia, chùa Thập Tháp là điểm đến hấp dẫn cho những ai muốn tìm hiểu về lịch sử và kiến trúc Phật giáo Việt Nam.
Chùa Thập Tháp nằm cách thành phố Quy Nhơn 27 km về phía Bắc. Bạn có thể đi theo quốc lộ 1A về hướng Bắc, qua phường Đập Đá và cầu Vạn Thuận, rẽ trái vào đường nhỏ dẫn vào chùa (khoảng 200m) là đến.
Chùa Thập Tháp, xây dựng thế kỷ 17. (Ảnh: Diendandoanhnghiep)
Chùa Thập Tháp, biểu tượng Phật giáo Đàng Trong, cũng là tổ đình của phái Lâm Tế. (Ảnh: Diendandoanhnghiep)
2. Lịch sử của Chùa Thập Tháp
Chùa Thập Tháp Di Đà là công trình tâm huyết của Thiền sư Nguyên Thiều – vị khai sơn chùa. Sư Nguyên Thiều, họ Tạ, tự Hoán Bích, người Trung Quốc, xuất gia năm 19 tuổi và đến Việt Nam vào năm 1677. Ngài dựng một thảo am thờ Phật A Di Đà tại Quy Ninh (nay thuộc tỉnh Bình Định), cách Quy Nhơn khoảng 28km. Năm 1683, chùa được xây dựng từ những viên gạch đá của 10 ngôi tháp Chăm đổ nát, tạo nên nét độc đáo cho ngôi chùa.
Hoàn thành việc xây dựng chùa, Thiền sư Nguyên Thiều được chúa Nguyễn Phúc Tần giao nhiệm vụ truyền bá Phật pháp khắp Đàng Trong. Ngài trao lại chùa cho Hòa thượng Đạo Nguyên và đệ tử xuất sắc Kỳ Phương trụ trì. Sau đó, Thiền sư Nguyên Thiều rong ruổi khắp nơi, lập nên nhiều ngôi chùa như Hà Trung, Phổ Đồng, Quốc Ân ở Thuận Hóa, Giác Duyên tại Gia Định… Sau hành trình ấy, ngài trở về Trung Quốc thỉnh pháp trượng và nhiều kinh sách Phật pháp. Hiện nay, chùa Thập Tháp vẫn lưu giữ ba bộ kinh cổ do Thiền sư mang về từ chuyến đi ấy.
Chùa Thập Tháp Di Đà Tự được chúa Nguyễn Phúc Chu ban biển hiệu năm 1691.
Chùa đã trải qua 16 đời truyền thừa, từng là nơi tu hành của nhiều thiền sư lỗi lạc như Liễu Triệt, Minh Lý, Phước Huệ… Trong đó, Thiền sư Phước Huệ được tôn là Quốc sư, từng giảng dạy Phật pháp trong cung đình nhà Nguyễn từ thời vua Thành Thái đến vua Bảo Đại, đồng thời truyền đạo tại Phật học đường Trúc Lâm và Tây Thiên (Huế) từ năm 1935.
Thập Tháp Di Đà tự, với hơn ba thế kỷ tồn tại, đã chứng kiến những thăng trầm lịch sử của đất nước. Nơi đây, cuộc sống mới được dựng xây bởi những lưu dân Việt khai hoang, đào mương, đắp đập. Niềm tin vào Phật pháp giúp họ vượt qua gian khó, tìm chỗ dựa tinh thần trong ngôi chùa cổ kính. Khi phong trào Tây Sơn bùng nổ, vùng đất này trở thành đại bản doanh của nghĩa quân trong giai đoạn đầu, chứng kiến những cuộc hành quân thần tốc vào Nam ra Bắc.
Trong thời hiện đại, dưới thời Hòa thượng Huệ Chiểu (1898 – 1965), chùa Thập Tháp và ngài trụ trì đã đóng vai trò quan trọng trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc. Ngài từng là thành viên Mặt trận Liên Việt khu V, đồng thời lãnh đạo giáo hội Bình Định cùng Phật tử chống chế độ độc tài Ngô Đình Diệm.
Từ thảo am đơn sơ, Thập Tháp Di Đà Tự đã trở thành công trình kiến trúc Phật giáo nổi tiếng sau hơn 300 năm lịch sử. (Ảnh: Diendandoanhnghiep)
3. Kiến trúc độc đáo Chùa Thập Tháp
Chùa Thập Tháp, kết quả của nhiều lần trùng tu, gần đây nhất là năm 1997, là sự pha trộn hài hòa giữa nét cổ kính truyền thống và dấu ấn hiện đại. Kiến trúc chùa vẫn giữ nguyên những nét đặc trưng của kiến trúc Việt Nam, toát lên sự tôn nghiêm và cổ kính, dù không có những hoa văn chạm trổ cầu kỳ.
Lối vào chùa dẫn qua hồ sen, dẫn đến cổng với hai trụ biểu vuông uy nghi, đỉnh trụ là tượng sư tử. Trên vòng cung cổng là hai chữ Thập Tháp. Bên trong là tấm bình phong nổi bật với hình long mã phù đồ trên bệ chân quỳ.
Lối vào chùa mang kiến trúc độc đáo, được xây bằng gạch Chăm, mái lợp ngói âm dương, hình chữ khẩu và bao bọc bởi hai lớp tường.
Hồ sen dẫn lối vào chùa.
Giếng cổ thời vua Chế Mân (Chiêm Thành) ẩn mình trong khuôn viên chùa Thập Tháp. (125 ký tự)
Bên trong cổng, tấm bình phong long mã phù đồ uy nghi trên bệ chân quỳ (Ảnh: Diendandoanhnghiep).
Chùa Thập Tháp mang kiến trúc hình chữ khẩu độc đáo, bao gồm bốn khu vực chính: chánh điện (400m²), phương trượng (130m²), Tây đường (120m²) và Đông đường (150m²). Các khu vực được kết nối với nhau bởi một sân rộng ở giữa, tạo nên một không gian hài hòa và thoáng đãng.
Chùa Thập Tháp kiến trúc chữ khẩu, gồm 4 khu vực chính. (Ảnh: Diendandoanhnghiep)
3.1 Khu chánh điện Chùa Thập Tháp
Chánh điện được Thiền sư Liễu Triệt trùng tu vào năm 1749, có mái lợp ngói âm dương, trên nóc là lưỡng long tranh châu. Ngôi nhà năm gian này gồm Đại Hùng Bảo Điện ở giữa, thờ tam thế Phật (Thích Ca, Di Đà, Di Lặc) và tượng Quan Âm. Hai gian bên là phòng của chư tăng. Ngoài ra, chánh điện còn có khám thờ Bồ tát Quán Thế Âm và Địa Tạng đặt hai bên, các tượng Thập Bát La Hán, Thập Điện Minh Vương, Hộ Pháp, Tổ sư Đạt Ma và Tì Ni Đa Lưu Chi được bài trí dọc theo vách, đa số được tạo tác trong thời Thiền sư Minh Lý (1871-1889).
Chánh điện lợp ngói âm dương, nóc chạm lưỡng long tranh châu. (Ảnh: Báo Lao Động)
Chánh điện gồm 5 gian, 3 gian giữa là Đại Hùng Bảo Điện. (Ảnh: Diendandoanhnghiep)
3.2 Khu phương trượng
Nằm sau chánh điện, khu phương trượng do Quốc sư Phước Huệ (1869-1945) xây dựng năm 1924, sử dụng gạch và mái ngói âm dương. Bao gồm ba gian, gian giữa thờ Hòa thượng Phước Huệ với bức chân dung toàn thân, hai gian bên dành cho khách tăng nghỉ ngơi.
Khu phương trượng ở sau chánh điện. (Ảnh: Báo Lao Động)
3.3 Khu Đông đường và Tây đường
Khu Đông đường và Tây đường tọa lạc đối xứng nhau, phản ánh sự hài hòa trong kiến trúc chùa. Đông đường được trùng tu vào năm 1967 sau khi bị hư hại nặng, trở thành nơi tiếp khách và cư trú của chư tăng. Tây đường, với kiến trúc tương tự khu phương trượng, mái lợp ngói âm dương, là nơi thờ Sơ tổ khai sơn Nguyên Thiều và các vị kế thừa, cùng chư Phật tử quá cố. Chân dung tổ Nguyên Thiều được đặt ở án trước, án sau là các vị trụ trì kế thừa và những người có công xây dựng chùa (20 long vị).
Cổng vào khu phương trượng, Đông đường, Tây đường (Ảnh: Diendandoanhnghiep)
3.4 Các khu vực khác
Kiến trúc chùa được chia thành bốn khu vực chính, cùng với đó là Nhà Thánh ở phía Tây thờ Cửu Thiên Huyền Nữ và Quan Công, Thập Điện Diêm Vương… Nhà trù (bếp) ở phía Đông, gắn liền với khu Đông đường. Vườn tháp Tổ ở phía Bắc, nơi yên nghỉ của 20 ngôi tháp cổ kính, lưu giữ nhục thân các vị trụ trì và chư tôn túc. Tháp Bạch Hổ và tháp Hội Đồng nằm ở phía sau chùa.
Vườn tháp Tổ (20 tháp cổ kính) nằm phía Bắc chùa. (Ảnh: Diendandoanhnghiep)
Đây là nơi an nghỉ của các vị trụ trì và chư tôn túc. (Ảnh: Diendandoanhnghiep)
Bảo vật Chùa Thập Tháp: Di sản văn hóa quý giá.
Nơi đây không chỉ là công trình kiến trúc độc đáo mà còn là nơi lưu giữ nhiều hiện vật quý giá, trong đó nổi bật là hai câu liễn sơn thếp cao 5m khắc bài ngự đề của chúa Nguyễn Phúc Chu (Từ Đế Đạo Nhân) cúng cho chùa vào năm Tân Tỵ (1701), hiện được đặt tại chính điện.
Chùa Thiên Mụ sở hữu nhiều cổ vật quý giá, trong đó có hoành phi “Thập Tháp Di Đà” do Hòa thượng Mật Hoằng, trụ trì chùa, tạo dựng năm 1820. Ngoài ra, còn có hoành phi ghi bài kệ của Hòa thượng Vạn Phong, tổ thứ 31 của phái Lâm Tế, do Hòa thượng Minh Lý chế tác năm 1874. Nơi đây cũng lưu giữ nhiều bộ kinh được khắc gỗ và in trên giấy, góp phần tôn vinh giá trị văn hóa của ngôi chùa cổ kính.
Chùa Thập Tháp nổi tiếng với bộ tượng Tam Thế bằng đồng thếp vàng nguy nga, hai tượng A Nan và Ca Diếp cao 1m uy nghi, cùng nhiều bức tượng quý giá khác.
Chùa lưu giữ kho tàng kinh sách quý giá, gồm khoảng 2.000 bản khắc gỗ in kinh như Di Đà sớ sao, Kim Cang trực sớ, Pháp Hoa khóa chú… Bộ Đại Tạng Kinh do Tổng trấn Hà Tiên Mạc Thiên Tứ cúng dường với 1.200 quyển kinh, luật, luận và ngữ lục. Ngoài ra, chùa còn bảo tồn bộ Đại Tạng Kinh Cao Ly và Đại Tạng Kinh Đài Loan, minh chứng cho giá trị văn hóa và lịch sử to lớn của ngôi chùa.
Bức hoành phi “Thập Tháp Di Đà tự” trang nghiêm trước chính điện. (Ảnh: Diendandoanhnghiep)
Truyền thuyết về Hòn Đá Chém tại Thập Tháp.
Ghé thăm chùa Thập Tháp, bạn không chỉ được chiêm ngưỡng cảnh quan chùa mà còn được nghe kể về hòn Đá Chém nổi tiếng.
Truyền thuyết kể rằng, Hòn Đá Chém từng là nơi quân Nguyễn kê thớt gỗ chặt đầu quân Tây Sơn trước cổng thành Hoàng Đế. Sau này, hòa thượng Chơn Luận Phước Huệ chuyển hòn đá đến đặt trước khu Phương Trượng, sau lưng Chánh điện, để thường xuyên được nghe kinh kệ, hóa giải oan khiên.
Hàng năm, vào ngày giỗ hòa thượng Chơn Luận Phước Huệ (21 tháng Giêng âm lịch), dòng người Phật tử tề tựu về đây, tưởng nhớ vị danh tăng và những anh hùng, hào kiệt thời Tây Sơn. Nước mắt tiếc thương trào dâng, khắc ghi lòng biết ơn với những người con anh dũng của dân tộc.
Hòn Đá Chém nằm trước khu phương trượng. (Ảnh: Diendandoanhnghiep)
Hòn đá: minh chứng kiên cường của anh hùng Tây Sơn. (Ảnh: Báo Lao Động)
Nằm giữa lòng Bình Định, Chùa Thập Tháp là điểm du lịch tâm linh nổi tiếng, mang đậm dấu ấn lịch sử. Nơi đây là minh chứng cho sự kiên cường, bất khuất của người dân vùng đất võ. Nếu có dịp đến Bình Định, bạn nhất định phải ghé thăm ngôi chùa cổ kính này!
Nguồn: Tổng hợp
