11 Phong tục tập quán độc đáo phản ánh văn hóa Việt Nam: Từ lễ hội đến ẩm thực
Phong tục tập quán Việt Nam là di sản văn hóa quý báu, được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Hãy cùng Hải Âu Travel khám phá những nét đặc sắc và ý nghĩa của chúng.
1. Giải nghĩa phong tục tập quán
Phong tục: Phong tục là những hoạt động sống của con người, được hình thành và ổn định qua thời gian, mang tính kế thừa từ thế hệ này sang thế hệ khác. Tuy nhiên, các phong tục có thể bị đào thải khi không còn phù hợp với quan niệm hoặc nền sản xuất mới.
Tập quán: Tập quán là những phương thức ứng xử đã được định hình trong cộng đồng, tạo thành nề nếp giữa các cá nhân. Đặc trưng của tập quán là sự bền vững, khó thay đổi.
Phong tục tập quán là những thói quen về đời sống được hình thành từ lâu đời, được cộng đồng công nhận và truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Mỗi vùng miền, quốc gia đều có những nét văn hóa riêng biệt, thể hiện qua phong tục tập quán độc đáo của họ.
Phong tục tập quán là nét đẹp văn hóa đặc trưng của người Việt.
Phong tục tập quán độc đáo của Việt Nam
2.1 Tết Nguyên Đán – Phong tục tập quán Việt Nam đặc trưng
Tết Nguyên Đán là ngày lễ trọng đại của Việt Nam, đánh dấu khởi đầu của một năm mới. Tết là dịp để con người thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên, gắn kết tình thân gia đình và làng xóm, đồng thời chào đón một mùa xuân tràn đầy hy vọng và may mắn. Ngày Tết cũng là lúc con người hòa mình vào thiên nhiên, đón nhận sự tươi mới của đất trời.
Chắc hẳn bạn đọc của Hải Âu Travel cũng thường gọi dịp Tết này là Tết ta để phân biệt với Tết dương lịch. Năm mới Tết đến, mọi người dân Việt Nam quây quần bên nhau, sum vầy dưới mái ấm gia đình, trở về với nguồn cội. Theo phong tục tập quán, vào thời khắc giao thừa, các gia đình sẽ làm lễ thắp hương cúng gia tiên, đón năm mới, cầu may mắn và sức khỏe cho mọi thành viên.
Tết Nguyên Đán – dịp sum họp gia đình, lễ hội lớn nhất năm của người Việt.
2.2 Thờ mẫu Tam phủ, Tứ Phủ – Tôn giáo và tín ngưỡng
Tam Phủ gồm ba vị thánh thần: Mẫu Thượng Thiên, Mẫu Thượng Ngàn và Mẫu Thoải. Tứ phủ thêm vào đó là Mẫu Địa Phủ. Tín ngưỡng thờ cúng các Nữ Thần đã có từ ngàn đời nay, thể hiện trong tục thờ Chúa Kho, Quan Âm Thị Kính, Liễu Hạnh… Quan niệm dân tộc cho rằng thiên nhiên là Đức Mẹ, con người là con của thiên nhiên, vì vậy thờ cúng các Nữ Thần là để cầu mong sự che chở, bảo bọc.<img alt="Một buổi lễ thờ Mẫu Tam Phủ” width=”800″ height=”533″ class=”wp-image size-full” src=”https://haiautravel.com/wp-content/uploads/2024/11/3-11-phong-tuc-tap-quan-viet-nam-gan-bo-mat-thiet-voi-dan-toc.jpg” />Một buổi lễ thờ Mẫu Tam Phủ
2.3 Tết Thanh minh – Lễ Tết
Tết Thanh minh, tiết thứ năm trong nhị thập tứ khí, đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa Việt. Vào dịp này, con cháu quây quần sửa sang, làm mới và cúng lễ tảo mộ, thể hiện lòng biết ơn tổ tiên và gắn kết tình cảm gia đình. Dù không phải là Tết lớn, nét văn hóa này vẫn giữ vai trò quan trọng, nhắc nhở chúng ta về cội nguồn và giá trị gia đình.
Thắp hương mộ Tết Thanh minh.
2.4 Tết Trung thu – Lễ Tết
Tết Trung thu, một lễ hội truyền thống lâu đời của người Việt, gắn liền với hình ảnh vầng trăng tròn rạng rỡ. Trăng tròn, biểu tượng của sự sum họp, đã tạo nên ý nghĩa đặc biệt cho Tết đoàn viên. Vào dịp này, mọi người thường quây quần bên nhau, cùng thưởng thức bánh trung thu, nhâm nhi trà nóng và trò chuyện vui vẻ, tạo nên không khí ấm cúng và đoàn kết.
Trung thu sum họp, phá cỗ vui chơi.
2.5 Tục ăn trầu – Giao thiệp
Miếng trầu, theo lời tục ngữ, là “đầu câu chuyện”, mang ý nghĩa chào hỏi, thể hiện sự tôn kính và gắn kết. Từ lễ cưới hỏi, lễ thọ đến cúng gia tiên, hình ảnh miếng trầu luôn hiện diện. Trầu còn là nét văn hóa phổ biến, được ưa chuộng ở mọi tầng lớp và vùng miền, khẳng định vị trí đặc biệt của nó trong đời sống người Việt.
Miếng trầu là lời chào truyền thống, phổ biến trong lễ cưới, thọ, cúng gia tiên.
2.6 Lễ hội cầu an bản Mường – Lễ hội Việt Nam
Lễ hội cầu an bản Mường là lễ hội truyền thống quan trọng của đồng bào Thái và Mường ở Tây Bắc, được tổ chức vào dịp Tết Nguyên Đán. Lễ hội là dịp để người dân thể hiện lòng biết ơn đối với Thần linh, cầu mong một năm mới bình an, mùa màng bội thu, thông qua các nghi thức truyền thống như giết trâu tế tạ, cùng nhiều hoạt động văn hóa, thể thao đặc sắc.
Lễ hội cầu an bản Mường
2.7 Lễ hội Đền Hùng – Lễ hội Việt Nam
Lễ hội Đền Hùng tại Phú Thọ, thường được biết đến với tên gọi thân thuộc là lễ Giỗ tổ Hùng Vương, là dịp trọng đại của dân tộc. Nơi đây, lòng biết ơn và tưởng nhớ công ơn dựng nước của các vua Hùng được thể hiện trọn vẹn. Giá trị văn hóa độc đáo và tầm ảnh hưởng sâu rộng đã đưa lễ hội Đền Hùng trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, góp phần khẳng định bản sắc văn hóa Việt Nam.
Lễ hội Đền Hùng được UNESCO công nhận di sản văn hóa phi vật thể.
2.8 “Củi hứa hôn” của người Giẻ Triêng
Theo phong tục của người Giẻ Triêng, khi con gái đến tuổi trưởng thành, nếu tìm được người yêu, cô ấy sẽ lên rừng chặt những cây gỗ tốt, phơi khô và cõng về nhà xếp gọn gàng. Bó củi này mang ý nghĩa hứa hôn, thể hiện sự nghiêm túc và quyết tâm của cô gái. Sau khi cõng củi, hai gia đình sẽ chính thức trở thành sui gia, thăm hỏi và trao đổi theo phong tục truyền thống của người Việt.
Cô gái tự tay đốn củi, chờ ngày hỏi cưới.
2.9 Lễ ăn cơm mới của người Xá Phó
Lễ ăn cơm mới (Tết cơm mới) của người Xá Phó kéo dài 3 ngày, mang đậm nét truyền thống Việt Nam. Mỗi ngày đều có nghi thức riêng, tương tự như Tết cổ truyền. Sau 3 ngày lễ, bạn sẽ được chủ nhà tiếp đãi bữa cơm mới, đánh dấu kết thúc chính thức của lễ hội.
Lễ cơm mới kéo dài 3 ngày.
2.10 Thổi khèn tìm bạn tình ở chợ tình Sapa
Sapa là nơi sinh sống của nhiều dân tộc thiểu số như Mông, Tày, Giáy… Họ tập trung ở thung lũng Mường Hoa thơ mộng. Chợ tình Sapa diễn ra vào chủ nhật hàng tuần, cách khá xa trung tâm thị trấn. Từ đêm thứ Bảy đến rạng sáng Chủ nhật, phiên chợ trở nên nhộn nhịp với tiếng cười nói, tiếng khèn sáo du dương. Đây là dịp để trai gái bản địa tiếp xúc, làm quen và thổ lộ tình cảm, tạo nên nét văn hóa độc đáo của Sapa.
Phiên chợ là nơi người dân địa phương trao gửi tâm tư qua tiếng khèn, tiếng sáo.
2.11 Tục bó vỏ ống cơm lam của miền Tây Bắc, Đông Bắc
Cơm lam, món ăn giản dị mà tinh tế của người Việt, được chế biến từ gạo nếp đặt trong ống tre, giang hay nứa, đem nướng chín trên lửa. Quá trình nấu cơm lam đòi hỏi sự khéo léo và kinh nghiệm, bởi thời gian nấu chính xác là yếu tố quyết định độ dẻo thơm của hạt gạo. Ngoài hương vị đặc trưng, cơm lam còn ẩn chứa những ý nghĩa văn hóa sâu sắc. Theo phong tục của người Thái, phụ nữ sau khi sinh nở sẽ ăn cơm lam, và sau đó, thay vì vứt bỏ, họ sẽ bó vỏ ống tre lại, như một thông điệp gửi đến Thần Chết, báo hiệu sự chào đời của một thành viên mới trong gia đình. Hành động này mang ý nghĩa thiêng liêng, đảm bảo cho đứa trẻ được sinh ra sẽ được về Mường Then, quê hương của những linh hồn khi tuổi già, sức yếu.
Cơm lam tre nứa, hương vị núi rừng.
Những phong tục tập quán truyền thống này là minh chứng cho nét đẹp văn hóa Việt Nam, được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Hãy lưu giữ những kinh nghiệm này trong hành trang du lịch của bạn, để khám phá vẻ đẹp đa dạng và độc đáo của mỗi vùng đất trên khắp Việt Nam.
Nguồn: Tổng hợp.
