Miền Tây không chỉ nổi tiếng với bông súng, bông điên điển mà còn có một món quà đặc biệt từ thiên nhiên: trái bần. Cùng Hải Âu Travel khám phá đặc sản độc đáo này!
1. Trái bần là trái gì?
Bần, cái tên thô kệch ấy đã gắn liền với miền Tây sông nước từ bao giờ. Cây bần mọc tự nhiên trong môi trường bùn nước, rễ vươn lên khỏi mặt bùn, trở thành biểu tượng của vùng quê. Không chỉ vậy, bần còn là “người hùng” giữ đất chống xói mòn cho vùng đất phù sa trù phú. Những hàng bần, đước dọc bờ sông góp phần giữ vững bờ chở, tạo nên bức tranh quê hương bình yên.
Trái bần mọc tự nhiên, rễ vươn lên khỏi bùn. (50 ký tự)
Trái bần tròn dẹt như bánh cam, vị chua dịu, có phần đuôi nhọn và cuống xòe hình ngôi sao. Khi non, vỏ xanh, chín chuyển sang vàng nhẹ, tỏa hương thơm ngát. Từ 3 năm tuổi, cây bần bắt đầu ra hoa kết trái. Hoa trắng hồng, nở rộ từ tháng 6 đến tháng 9 âm lịch, tô điểm cho vùng đất quê hương.
Trái bần tròn dẹt, vị chua.
Quả bần, một đặc sản miền Tây, có thể thưởng thức theo nhiều cách: ăn sống chấm muối ớt, mắm, hoặc chế biến thành món canh chua chua ngọt. Hương vị đặc trưng của bần góp phần tạo nên nét độc đáo cho ẩm thực miền Tây, mang đến những món ăn giản dị nhưng hấp dẫn.
Quả bần ăn sống, chấm muối ớt, mắm hoặc chế biến món chua ngọt. (Ảnh: Nụ Cười Mê Kông)
2. Các loại trái bần phổ biến
Cây bần có nhiều loại, phổ biến nhất là:
2.1 Trái bần chua
Bần chua (Sonneratia caseolaris), loại cây phổ biến mọc ven sông, nổi tiếng với trái tròn, mọng nước, vị chua giòn. Dù non hay chín, trái bần chua đều là nguyên liệu ưa thích cho các món canh chua. Cây còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như bần sẻ, bần dĩa, hải đồng, thủy liễu và bằng lăng tía.
Trái bần chua (Ảnh: Wikipedia)
2.2 Trái bần ổi
Bần ổi (Sonneratia ovata) thường được trồng nhiều hơn mọc dại. Quả có hình tròn, giống trái ổi, vị ngọt hơn bần chua và có hương thơm nhẹ. Loại này còn được gọi là bần hôi hoặc bần trứng.<img alt="Trái bần ổi. Ảnh: Wikipedia” width=”800″ height=”750″ class=”wp-image size-full” src=”https://haiautravel.com/wp-content/uploads/2025/02/5-trai-ban-la-trai-gi-mot-so-mon-an-tu-trai-ban-chua-mien-tay.jpg” />Trái bần ổi. Ảnh: Wikipedia
2.3 Một số loại bần khác
Ngoài bần chua và bần ổi, họ bần còn có các loài như bần trắng (Sonneratia alba), bần đắng (Sonneratia Griffithii), bần vô cánh (Sonneratia apetala) và bần Hải Nam (Sonneratia hainanensis).
Trái bần trắng (Ảnh: Wikipedia)
Truyền thuyết về trái bần và vua Gia Long.
Cây bần, với cái tên thơ mộng “Thủy Liễu”, ẩn chứa một giai thoại về vua Gia Long đầy cảm động. Sau thất bại trước quân Tây Sơn tại Rạch Gầm – Xoài Mút, Nguyễn Ánh phải lẩn trốn ở vùng Tây Nam Bộ, được người dân che chở. Ông từng phải ẩn náu trong chuông đồng ở chùa Linh Thứu (Châu Thành, Tiền Giang) khi quân Tây Sơn truy đuổi. Khi quân Tây Sơn rút lui, dân làng chăm sóc Nguyễn Ánh. Trong một lần đói khát, người dân nấu món canh chua trái bần cho ông. Dù lạ miệng, nhưng trong cơn đói, ông cảm thấy vô cùng ngon. Chính món canh chua này đã giúp ông vượt qua giai đoạn khó khăn, được cứu sống.
Sau khi giành lại quyền cai trị, vua Gia Long dù được cung phụng đầy đủ sơn hào hải vị vẫn nhớ món canh chua trái bần dân dã. Khi hỏi tên loại trái này, người dân ngại ngần, cho rằng từ “bần” không phù hợp với bậc đế vương. Hiểu tâm lý đó, vua Gia Long đổi tên cây thành “Thủy Liễu”, bởi cây mọc dưới nước, lá mềm mại rủ xuống như liễu. Tuy nhiên, người dân vẫn trìu mến gọi cây là “bần”, bởi nó đã quá quen thuộc và gần gũi với họ.
Món ngon độc đáo từ trái bần miền Tây
4.1 Món canh chua trái bần
Canh chua trái bần mang vị chua thanh tao, khác biệt với vị chua gắt của me. Trái bần chín được dầm trong nước ấm, lọc bỏ hạt rồi cho vào nồi nước sôi, sau đó thả cá tươi vào. Cá lóc, cá trê, cá bông lau, basa, cá ngát và cá lăng đều phù hợp, tạo vị ngọt tự nhiên. Khi nước chua, nêm gia vị như bột ngọt, muối, đường, nước mắm, thêm cá chín, rau muống, rau nhút, bông súng, giá, có thể thêm thơm và cà chua, rắc rau thơm cho dậy mùi.
Hương vị quê nhà đậm đà được tạo nên từ sự kết hợp độc đáo: vị chua thanh của bần, vị ngọt đậm của cá, cùng sắc xanh tươi mát của rau. Món ăn giản dị này từng khiến vua Gia Long nhớ nhung đến mức muốn thưởng thức lại ngay trong cung đình. Tuy nhiên, không ai trong cung biết cách chế biến, nên ông đã phải mời người dân miền Tây ra để tái hiện hương vị đặc biệt ấy.
Canh chua trái bần (Ảnh: iVIVU.com)
4.2 Món cá kho bần
Cá kho bần, món ăn dân dã nhưng hấp dẫn, chinh phục mọi thực khách bởi hương vị độc đáo. Cá lóc và cá bông lau được xem là lựa chọn hoàn hảo cho món ăn này. Vị béo ngậy của cá quyện với vị chua thanh, dịu nhẹ của trái bần chín tạo nên một sự hòa quyện tuyệt vời. Cá kho đậm đà, nước dùng sánh quyện, thêm chút bún vào ăn kèm càng thêm ngon miệng. Món ăn này không chỉ đơn giản mà còn mang đến một trải nghiệm ẩm thực khó quên.
Trái bần, với vị chua chát đặc trưng, là món ăn kèm tuyệt vời khi chấm cùng mắm cá sặc, rô, lóc hay tép. Sự kết hợp độc đáo giữa vị chua của bần và vị mặn nồng của mắm, thêm chút cay nồng của ớt, tạo nên một hương vị khó quên, khác biệt hoàn toàn với các loại trái cây ăn kèm thông thường.
Cá kho bần: Hút cơm không cưỡng!
4.3 Lẩu bần
Lẩu bần, món ăn dân dã đậm vị quê hương, được nấu từ trái bần chín, mang đến vị chua thanh dịu, thoảng hương thơm đặc trưng. Nước bần chiết xuất từ trái chín theo công thức riêng, có thể trữ lạnh để thưởng thức quanh năm. Lẩu bần thường được kết hợp với cá tươi ngon theo mùa, từ cá basa, cá diêu hồng, cá ngát đến ba ba, cua đinh, tạo nên hương vị độc đáo, khó quên.
Hương vị lẩu bần đặc biệt bởi nước dùng chua, cay, mặn, ngọt, nhưng vị chua thanh của trái bần vẫn là điểm nhấn. Món ăn thường được thưởng thức cùng rau muống, bông súng, kèo nèo, lục bình, bún và nước mắm mặn, tạo nên một bữa ăn đậm đà hương vị đồng quê.
Lẩu bần thơm ngon từ trái bần chín.
4.4 Gỏi bông bần
Gỏi bông bần, đặc sản của vùng Cù Lao Dung, Sóc Trăng, là món ngon được chế biến từ hoa bần nở rộ vào mùa từ tháng 6 đến tháng 9 âm lịch. Hoa bần được kết hợp với thịt heo, tôm sông hoặc tép bạc, trộn cùng giấm, chanh, đường và gia vị để tạo nên hương vị chua ngọt đặc trưng.
Gỏi bông bần, đặc sản Cù Lao Dung. (Ảnh: Baobaclieu)
4.5 Chuột đồng xào đọt bần
Món chuột đồng xào đọt bần là tinh hoa ẩm thực miền Tây. Chuột đồng béo mập, nhất là chuột no lúa, được chế biến cùng đọt bần non, mang đến hương vị độc đáo. Vị chua chát của đọt bần hòa quyện với vị béo ngọt của thịt chuột, tạo nên một món ăn dân dã mà khó quên.
Chuột đồng xào đọt bần – món ngon dân dã miền Tây.
4.6 Mứt bần
Mứt bần, đặc sản miền Tây, được chế biến từ trái bần nghiền nhỏ, nấu cùng đường phèn, giữ trọn vị chua đặc trưng của bần và ngọt thanh của đường. Nước cốt bần và mứt bần nay được đóng hộp tiện lợi, là gia vị lý tưởng cho các món lẩu chua hay chấm thịt luộc. Du khách thường mua mứt bần về làm quà lưu niệm sau chuyến du lịch.
Mứt bần: Bần nghiền, nấu đường phèn. (Ảnh: Đặc Sản Chính Gốc)
4.7 Món bần dầm mắm
Bần dầm mắm là sự kết hợp hài hòa giữa vị chua nhẹ của trái bần, vị đậm đà của mắm, chút cay nồng của ớt và vị ngọt thanh của đường. Món ăn này rất thích hợp dùng kèm với rau luộc như rau muống, đọt rau lang, tạo nên hương vị thanh mát, kích thích vị giác.
Bần dầm mắm: Vị chua thanh của bần hòa quyện với vị đậm đà của mắm, tạo nên món ăn độc đáo. (Ảnh: Hương Sắc Miền Tây)
Trái bần, đặc sản miền Tây sông nước, mang đến hương vị độc đáo khi kết hợp với những món ăn dân dã. Du lịch miền Tây, bạn sẽ được thưởng thức những món ngon từ trái bần, khám phá nét ẩm thực độc đáo của vùng đất này.
Nguồn: Tổng hợp
