Tháp Bình Lâm: Di sản văn hóa Champa độc đáo, ẩn chứa bí mật lịch sử

Tháp Bình Lâm ở Bình Định là một biểu tượng kiến trúc Chăm Pa cổ kính từ thế kỷ X. Các hoa văn chạm khắc tinh xảo kể về văn hóa Chăm rực rỡ, thu hút du khách yêu thích lịch sử và kiến trúc cổ.

1. Giới thiệu chung về Tháp Bình Lâm

Thôn Bình Lâm, xã Phước Hòa, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định.

Giờ mở cửa: 07:00 – 11:30 & 14:00 – 17:30

–Giá vé: Miễn phí

Tháp Bình Lâm, một di tích Champa cổ kính tại Bình Định, thu hút du khách yêu thích lịch sử và kiến trúc cổ. Nằm cách tháp Bánh Ít khoảng 7km, tháp Bình Lâm tọa lạc giữa khu dân cư yên bình, dễ dàng tiếp cận.

Tháp Bình Lâm – di tích Champa cổ kính. (Ảnh: Quy Nhơn Hotel)

Nằm uy nghi trên nền đất bằng phẳng, tháp Bình Lâm là một trong những tuyệt tác kiến trúc của người Chăm còn sót lại ở Bình Định. Dáng vẻ cân đối, hài hòa của tháp thu hút ánh nhìn, kết hợp với khung cảnh thiên nhiên thơ mộng của những cánh đồng xanh bao quanh, tạo nên một bức tranh đẹp đến nao lòng.

Tên Bình Lâm gắn liền với quá trình khai phá vùng đất nơi ngôi tháp tọa lạc. “Bình Lâm” nghĩa là khai phá rừng, phản ánh hành trình chinh phục khu vực rừng rậm xung quanh. Mặc dù trong Đại Nam nhất thống chí, tháp được ghi là Tranh Trúc, người dân vẫn quen gọi ngôi tháp tráng lệ này là Bình Lâm, một minh chứng cho sự gắn bó và lòng tự hào của họ với quá khứ khai hoang.

Khách sạn uy nghi giữa khu dân cư yên bình. (Ảnh: Quy Nhơn Hotel)

2. Lịch sử hình thành Tháp Bình Lâm

Tháp Bình Lâm là một minh chứng sống động cho sự rực rỡ của văn hóa Champa. Được xây dựng vào cuối thế kỷ X và đầu thế kỷ XI, tháp là biểu tượng của sự chuyển giao kiến trúc, từ phong cách Mỹ Sơn A1 sang phong cách Bình Định, tạo nên một công trình độc đáo và có giá trị đặc biệt trong lịch sử kiến trúc Champa.

Tháp Bình Lâm, từng là trung tâm của thành Bình Lâm – kinh đô tạm thời của vương triều Champa, là minh chứng cho sự di dời lịch sử của vương triều từ Quảng Nam vào Bình Định. Các vị vua Champa đã chọn nơi này làm trung tâm tạm thời trước khi xây dựng kinh đô chính thức tại thành Đồ Bàn. Sau khi Đồ Bàn hoàn thành, Tháp Bình Lâm dần mất đi vị thế chính trị và hành chính, nhưng vẫn giữ trọn vẹn giá trị văn hóa và tín ngưỡng độc đáo.

Tháp Bình Lâm không chỉ là một công trình kiến trúc, mà còn là minh chứng cho những thăng trầm lịch sử. Từ những trận chiến khốc liệt giữa quân Champa và quân xâm lược Mông – Nguyên thế kỷ XIII đến những năm tháng khói lửa của cuộc chiến tranh Việt Nam, tháp đã chứng kiến và ghi dấu những biến cố trọng đại, góp phần kể lại câu chuyện hào hùng của dân tộc.

Sừng sững giữa thời gian, tháp Bình Lâm là minh chứng cho vẻ đẹp cổ kính và ý nghĩa lịch sử sâu sắc của vương triều Chăm Pa. Nó là biểu tượng văn hóa và tín ngưỡng, khơi dậy những ký ức về quá khứ huy hoàng của một thời đã qua.

Biểu tượng văn hóa Champa quý giá. (Ảnh: Quy Nhơn Hotel)

3. Kiến trúc độc đáo của Tháp Bình Lâm

Tháp Bình Lâm, một công trình kiến trúc Champa độc đáo, toát lên vẻ cân đối và hài hòa. Nổi bật với chiều cao khoảng 20 mét, tháp mang hình dáng vuông vắn ở phần đáy, mỗi cạnh dài khoảng 10 mét.

Tháp Bình Lâm nổi bật với kiến trúc mái độc đáo. (Ảnh: Đất Việt Tour)

Tháp Bình Lâm, với kiến trúc chia tầng đặc trưng của tháp Chăm, sở hữu vẻ đẹp tinh tế, thu hẹp dần về đỉnh. Thân tháp được xây bằng gạch ốp, không cầu kỳ hoa văn, tạo nên nét riêng biệt. Cửa chính hướng Đông, trong khi ba cửa giả trang trí hướng Tây, Nam, Bắc.

Thiết kế tỉ mỉ, công phu từng chi tiết. (Ảnh: Báo Du lịch)

Nét độc đáo của tháp Bình Lâm nằm ở phần mái với bốn tầng nhỏ dần, mỗi tầng như bản sao thu nhỏ của tháp chính. Các tầng mái được điểm tô bởi hoa văn cánh sen cách điệu, uốn lượn mềm mại, tạo nên vẻ đẹp thanh tao và tinh tế.

Mặc dù một số chi tiết nhỏ ở bốn góc mái đã bị hao mòn, nhưng những dấu tích về nghệ thuật điêu khắc trên mặt tường, đặc biệt là bức phù điêu chim thần Garuda ở phía Tây, vẫn còn giữ nguyên vẻ đẹp và uy nghi, minh chứng cho kỹ thuật điêu khắc tinh xảo của người xưa.

Một số chi tiết đã được phục chế. (Ảnh: Quy Nhơn Hotel)

Kiến trúc tháp Bình Lâm độc đáo bởi hệ thống cột ốp bao quanh, vừa nâng đỡ, vừa trang trí. Không giống nhiều tháp Champa khác, các cột ốp của tháp Bình Lâm không trạm trổ cầu kỳ, mà giữ vẻ đơn giản, tạo sự cân đối cho tổng thể. Từ cửa chính, cửa giả đến các tầng mái, mỗi chi tiết đều thể hiện tài hoa của nghệ nhân Champa, mang đến vẻ đẹp cổ kính, huyền bí cho tháp.

Nghệ thuật điêu khắc Chăm tại Tháp Bình Lâm.

Nghệ thuật điêu khắc Champa tại tháp Bình Lâm là minh chứng hùng hồn cho tài năng của những nghệ nhân xưa. Từ những họa tiết tinh xảo trên gạch, như các tháp trang trí góc, những tòa lâu đài trên cửa giả hay hoa văn chuỗi hạt uốn lượn mềm mại, mỗi chi tiết đều thể hiện sự tỉ mỉ và tinh tế trong nghệ thuật kiến trúc Champa.

Nét kiến trúc Champa thế kỷ X được thể hiện rõ nét trong các yếu tố này, đồng thời kết hợp với những đổi mới sáng tạo, báo hiệu bước chuyển sang phong cách Champa Bình Định độc đáo, thể hiện sự phát triển và chuyển giao văn hóa kiến trúc trong thời kỳ này.

Công trình là minh chứng ấn tượng cho tài hoa của nghệ nhân Champa xưa. (Ảnh: Du lịch Bụi Ăn Chay)

Tháp Bình Lâm toát lên vẻ đẹp tinh tế với sự kết hợp hài hòa giữa các họa tiết trang trí. Nổi bật là những vòm cửa giả hình mũi giáo vươn cao, tạo nên cảm giác uy nghi, mạnh mẽ cho công trình.

Thân tháp đơn giản hóa với các rãnh dọc nhỏ dần, tạo nên sự cân đối và hài hòa, thay thế cho các hoa văn phức tạp của những tháp Champa trước đó.

Thân tháp được giản lược, tạo sự hài hòa. (Ảnh: Bui Cong Truong)

Tháp Bình Lâm nổi bật với hệ thống hoa văn chuỗi hạt uốn lượn liên hoàn, chạy dọc từ chân đến đỉnh, tạo nên sự liền mạch độc đáo trong thiết kế. Dù trải qua thời gian, nghệ thuật điêu khắc tại tháp vẫn giữ nguyên vẻ đẹp hoành tráng, khỏe khoắn, minh chứng cho giai đoạn chuyển tiếp quan trọng trong kiến trúc Chăm Pa.

Công nhận là di tích lịch sử văn hóa – kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia năm 1993, tháp Bình Lâm khẳng định giá trị nghệ thuật độc đáo và ý nghĩa lịch sử to lớn.

Tháp Bình Lâm không chỉ là minh chứng lịch sử, mà còn là tác phẩm nghệ thuật vượt thời gian, để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng du khách. Kiến trúc tinh tế và nghệ thuật điêu khắc độc đáo đã góp phần tạo nên một di sản văn hóa độc đáo của Bình Định. Hải Âu Travel hy vọng những chia sẻ trên sẽ giúp bạn có thêm một điểm đến thú vị để khám phá lịch sử và văn hóa Champa.

Nguồn: Tổng hợp