Khám phá vẻ đẹp huyền thoại của sông Ô Lâu – Huế

Dòng sông Ô Lâu, ít nổi tiếng như sông Hương, lại ẩn chứa nhiều câu chuyện huyền thoại và sự tích. Hãy cùng Hải Âu Travel khám phá vẻ đẹp bí ẩn của dòng sông này qua bài viết sau đây.

1. Tổng quan về sông Ô Lâu

Dòng sông Ô Lâu khởi nguồn từ đỉnh núi Truồi hùng vĩ, uốn lượn quanh co giữa núi rừng Trường Sơn. Xuôi dòng về Phò Trạch, sông chuyển hướng về Tây Bắc, gặp sông Độc (hay sông Mỹ Chánh) tạo nên dòng chảy chính. Nước sông Ô Lâu trong vắt, chảy êm đềm, thơ mộng xuôi về Vân Trình, đổ ra phá Tam Giang, qua cửa Lác rồi ra biển Đông.

Hệ thống sông ngòi ở đây phức tạp và độc đáo, với sông Ô Lâu làm trục chính, đan nối vào nhau tạo thành mạng lưới chằng chịt. Từ phá Tam Giang, sông Hương, Lợi Nông, Đại Giang, Hà Tạ, Cống Quan, Truồi, Nông, rồi xuyên qua đầm Cầu Hai, tất cả đều nằm trong hệ thống phá Tam Giang và đầm Cầu Hai. Bên cạnh đó, sông Ô Lâu còn kết nối với những trằm, bàu tự nhiên, tạo nên một bức tranh thủy văn đa dạng và phong phú.

Sông Ô Lâu: Biên giới tự nhiên Huế – Quảng Trị.

Sông lịch sử, huyền thoại ngàn đời.

Sông là ranh giới tự nhiên giữa Quảng Trị và Huế, nơi lưu giữ câu ca dao về mối tình lỡ làng của cô lái đò bên bến Ô Lâu. Nàng đợi chàng thí sinh dự thi ở Huế, nhưng duyên phận trớ trêu, con đò đã thác, chỉ còn lại cây đa, bến cũ và nỗi nhớ bâng khuâng: “Trăm năm còn lỗi hẹn hò/ Cây đa bến nước con đò khác xưa/ Con đò đã thác năm xưa/ Cây đa, bến cũ còn lưa bóng người”.

Chàng học trò nghèo bị ốm, túng đói bên sông. Cô lái đò chăm sóc chàng ngày đêm, giúp chàng vượt qua cơn nguy kịch. Lòng chàng trai rung động, yêu cô say đắm. Hai người hẹn ngày tái ngộ khi chàng trở về sau kỳ thi. Thế nhưng, tháng ngày trôi qua, mùa lá rụng đi rồi lại đến, chàng vẫn biệt tăm biệt tích, để lại cô lái đò bơ vơ, day dứt trong nỗi nhớ mong.

Bến đò vắng lặng, giá lạnh như ngày cô lái đò tuyệt vọng ra đi. Nấm mộ cô, trắng muốt giữa đồi cỏ xanh, được bao phủ bởi những bông hoa trắng tinh khôi. Mùa thu năm ấy, chàng học trò nghèo trở về sau bao năm đèn sách, nhưng không còn thấy bóng dáng người phụ nữ từng chèo đò đưa chàng qua sông. Giấc mộng công thành danh toại bỗng trở nên nhạt nhòa, chỉ còn lại nỗi tiếc thương vô hạn.

Nước mắt chàng cạn khô bên nấm mồ người yêu, những câu thơ ai oán khắc lên bia mộ. Cỏ xanh phủ mộ, hoa lau trắng rải đầy, dòng Ô Lâu uốn khúc như nỗi lòng chàng, lê thê, đau đớn, chẳng thể nguôi ngoai.

Dân Vạn Đò Trạch sống bằng nghề nuôi cá lồng trên sông Ô Lâu. (Ảnh: Nguyễn Văn Hiền)

Cây đa bến nước Ô Lâu, chứng nhân của bao cuộc tình, đã từng chứng kiến nhiều mối tình dang dở, đầy nước mắt. Nhưng có lẽ, cuộc chia tay đau khổ nhất, để lại dấu ấn sâu đậm nhất trong tâm hồn cây đa cổ thụ, chính là cuộc chia tay giữa vua Trần Anh Tông và công chúa Huyền Trân năm 1336. Để kết thúc cuộc chiến tranh giữa Đại Việt và Chiêm Thành, hai bên đã kết giao hòa hảo, với lễ vật là hai châu Ô (Quảng Trị) và Lý (Thừa Thiên – Huế), dâng tặng cho Chiêm Thành để cầu hôn công chúa Huyền Trân. Bến sông Ô Lâu, nơi hẹn ước, nay trở thành điểm nhớ tiếc, in hằn nỗi buồn chia ly.

Trên dòng sông Ô Lâu cuồn cuộn, Huyền Trân công chúa lặng lẽ bước xuống thuyền, giọt nước mắt lăn dài trên má. Nàng dấn thân làm dâu Chăm Pa, mang theo hy vọng hòa bình cho hai dân tộc. Chế Mân đón nàng về, phong Hoàng hậu với danh xưng Paramec-Varti. Vua cha Trần Anh Tông bàng hoàng, chết lặng giữa thuyền rồng, cơn mưa như trút giận trên bến sông, hòa vào nỗi buồn chia ly.

3. Hướng dẫn di chuyển đến sông

Sông Ô Lâu, uốn lượn như chữ S, được xem là ranh giới tự nhiên giữa Quảng Trị và Huế. Tuy nhiên, tại làng Tuy Phước (Phong Điền – Huế), dòng sông bất ngờ “lấn” sang địa phận huyện Hải Lăng (Quảng Trị) trước khi quay trở lại Huế sau chừng chục cây số ngược dòng. Để khám phá vẻ đẹp độc đáo của sông Ô Lâu, du khách có thể di chuyển bằng xe máy và theo cung đường quốc lộ 49B như trong bản đồ.

4. Khám phá vẻ đẹp sông Ô Lâu

4.1 Làng cổ Phước Tích bên sông

Sông Ô Lâu, trước khi hòa mình vào hệ đầm phá Tam Giang để ra biển lớn, đã kịp bồi đắp tạo nên những làng mạc trù phú hai bên bờ. Làng cổ Phước Tích của Huế và Hội Kỳ của Quảng Trị là những minh chứng cho di sản mà dòng sông này để lại.

Nằm ẩn mình giữa vùng quê thanh bình của xã Phong Hòa, Phong Điền, Huế, làng cổ Phước Tích với tuổi đời hơn 100 năm là một minh chứng sống động cho lịch sử và văn hóa Việt Nam. Nơi đây sở hữu hơn 30 ngôi nhà rường cổ kính, mang đậm dấu ấn kiến trúc truyền thống, góp phần đưa Phước Tích trở thành một trong những làng cổ có giá trị văn hóa, nghệ thuật hàng đầu. Bên cạnh đó, gốm Phước Tích cũng là một sản phẩm độc đáo, góp phần tô điểm thêm vẻ đẹp và giá trị của làng cổ này.

Bến Lò, Phước Tích: Ô Lâu hiền hoà, yên bình. (Ảnh: Nguyễn Đắc Thành)

Bên ni Phước Tích, bên tê Hội Kỳ – cách gọi thân thuộc của người Huế khi chỉ dẫn du khách đến hai ngôi làng cổ này. Nhà cổ ở cả hai làng đều mang nét kiến trúc nhà rường đặc trưng, với kiểu 3 gian, 2 chái hoặc 1 gian, 2 chái, số cột trụ tương ứng là 48 hoặc 24, phản ánh sự thịnh vượng của gia chủ xưa kia.

Nhà rường Huế cổ kính tại Phước Tích, toàn gỗ, đẹp mộc mạc. (Ảnh: Nguyễn Đắc Thành)

Làng cổ Phước Tích, một điểm du lịch nổi bật tại Huế, đang được đầu tư xứng tầm. Những ngôi nhà rường xưa cũ đã được tu bổ bài bản, giữ trọn vẻ đẹp cổ kính. Khung cảnh yên bình của làng quê xưa với cây cổ thụ, bến nước… vẫn còn nguyên vẹn. Đặc biệt, các lễ hội được tổ chức thường niên trong dịp Festival thu hút du khách đến tham quan, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của làng cổ.

Làng rực rỡ đón du khách. (Ảnh: Nguyễn Đắc Thành)

4.2 Dòng xoáy Phá Tam Giang

Sông Ô Lâu, trái ngược với sự êm đềm của sông Hương, mang vẻ đẹp hoang dã với dòng chảy biến ảo. Ba nhánh sông đổ vào Phá Tam Giang, đầm hồ rộng lớn bị cồn cát ngăn cách với biển Đông, tạo nên một khung cảnh độc đáo. Diện tích Phá Tam Giang lên đến 52.000 ha, trải dài 25 km, nối liền sông Ô Lâu, sông Hương và đổ ra cửa biển Thuận An. Nơi đây, sự hiền hòa và dữ dội của đất Huế hòa quyện, tạo nên một bức tranh thiên nhiên hùng vĩ và thơ mộng.

Bình minh rạng rỡ trên phá Tam Giang.

4.3 Vẻ đẹp sông Ô Lâu

Sông Ô Lâu vẫn giữ nguyên nét đẹp hoang sơ với dòng nước xanh biếc chảy về biển. Mùa mưa, dòng chảy ầm ầm, nước sông mang màu phù sa bạt ngàn, mang theo cá tôm từ thượng nguồn. Phá Tam Giang và các nhánh sông trở thành con đường dẫn dòng nước ngược lên, mang theo muôn loài cá về sông Ô Lâu, tạo nên sự phong phú cho hệ sinh thái nơi đây.

Hệ thống sông Ô Lâu hiện nay là nơi sinh sống của 109 loài, 76 giống cá, thuộc 31 họ và 11 bộ khác nhau. Sau những trận mưa dài, dòng sông lại trở về với vẻ hiền hòa, mặt nước trong xanh, yên bình, hòa nhịp với cuộc sống của cư dân ven sông.

Dù bị cái bóng của sông Hương che khuất, sông Ô Lâu vẫn là minh chứng cho bao thăng trầm lịch sử và những câu chuyện tình yêu lãng mạn. Bến sông xưa ghi dấu bao dấu ấn, là nơi bạn có thể tìm về khi mệt mỏi, để được dòng nước hiền hòa, thôn xóm yên bình và những câu chuyện lịch sử an ủi tâm hồn.

Nguồn: Tổng hợp.