Bàu Trúc: Nét đẹp gốm truyền thống độc đáo
Làng gốm Bàu Trúc ở Ninh Thuận là nơi lưu giữ phương thức làm gốm truyền thống của người Chăm, ẩn chứa nhiều giá trị văn hóa độc đáo. Ghé thăm làng gốm để khám phá nét đẹp văn hóa đặc sắc này.
Ninh Thuận, vùng đất ven biển nắng gió, đã hun đúc nên người dân nơi đây một bản lĩnh kiên cường, chịu thương chịu khó. Đặc biệt, đồng bào dân tộc Chăm, với truyền thống văn hóa lâu đời, đã gìn giữ những nét đẹp ấy qua bao thế hệ. Làng nghề gốm Bàu Trúc là minh chứng rõ nét cho sự cần cù, sáng tạo của người Chăm. Nơi đây, những bàn tay khéo léo đã tạo nên những tác phẩm gốm độc đáo, góp phần tô điểm thêm cho bức tranh văn hóa đặc sắc của Ninh Thuận.
Làng gốm Bàu Trúc: Nét đẹp truyền thống.
1.1 Làng gốm Bàu Trúc ở đâu?
Ninh Thuận là vùng đất của người Chăm, với các cộng đồng thường sinh sống tập trung thành làng. Nơi đây, họ cùng gìn giữ và phát triển văn hóa truyền thống, như làng gốm Bàu Trúc – minh chứng cho sự kết nối giữa cộng đồng và nghề thủ công.
Nằm trong bộ ba làng nghề nổi tiếng của Ninh Thuận, cùng với Làng dệt Mỹ Nghiệp và Làng thuốc Phước Nhơn, Làng gốm Bàu Trúc lưu giữ những nét văn hóa truyền thống độc đáo của người Chăm.
Nằm ẩn mình trên con đường Quốc lộ 1A, ngược về phía Nam từ thành phố Phan Rang – Tháp Chàm, Làng gốm Bàu Trúc tọa lạc tại thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước, tỉnh Bình Thuận, cách Bảo tàng Ninh Thuận khoảng 12 km. Đối diện Làng dệt Mỹ Nghiệp, nơi đây là quê hương của cộng đồng người Chăm tại tỉnh Ninh Thuận.
Nổi tiếng với Bát Tràng, Minh Long hay Thanh Hà, làng gốm Bàu Trúc lại chọn cách ẩn mình trong cộng đồng người Chăm. Dù không ồn ào như những làng gốm khác, Bàu Trúc vẫn giữ trọn nét đặc trưng riêng. Nơi đây, văn hóa Chăm được thể hiện rõ nét trong từng sản phẩm gốm, tạo nên một phong cách độc đáo, thu hút du khách bởi sự bình yên và truyền thống.
Khám phá 12 điểm du lịch Phan Rang, nơi nắng gió và thiên nhiên hòa quyện!
Gốm Bàu Trúc mộc mạc, giản dị, phản ánh nét hiền hòa của người Chăm.
Nghệ nhân nâng niu từng sản phẩm gốm, như bảo tồn hồn cốt văn hóa dân tộc. (Ảnh: Vinpearl)
Chum làng Bàu Trúc phơi nắng kỹ lưỡng, tạo nên sản phẩm chất lượng.
1.2 Ý nghĩa của tên gọi Bàu Trúc
Làng gốm Bàu Trúc mang tên gọi bắt nguồn từ hình ảnh đặc trưng của vùng đất này. “Bàu” là tên gọi của những ao nước rộng lớn, hình thành tự nhiên. Ngôi làng sở hữu một ao nước rộng, mùa mưa nước dâng đầy, xung quanh là những bụi trúc xanh um. Chính từ hình ảnh thơ mộng này, người dân đã đặt tên Bàu Trúc cho làng gốm, góp phần tạo nên nét đẹp văn hóa độc đáo của vùng đất.
1.3 Những nguyên liệu dùng để tạo nên gốm Bàu Trúc
Gốm Bàu Trúc, như nhiều loại gốm khác, được tạo nên từ đất sét và cát mịn khai thác từ những cánh đồng lúa ven sông Quao. Nằm gần làng gốm, con sông Quao dễ dàng tìm thấy khi bạn đi theo tỉnh lộ 703. Để có được lớp đất sét phù hợp, người dân làng gốm phải đào sâu qua 3 lớp đất thịt trên mặt, mới tìm được lớp đất sét cần thiết cho việc làm gốm.
Sau khi được đào lên, đất sét được phơi khô, rồi đập vỡ và nhào với nước để tạo độ dẻo. Nghệ nhân gốm sau đó trộn đất sét đã nhào với cát mịn để tạo thành nguyên liệu gốm hoàn chỉnh. Tỷ lệ trộn phụ thuộc vào kích thước và công dụng của sản phẩm mà họ muốn tạo ra.
Gốm, một biểu tượng của đất mẹ, vẫn trường tồn theo năm tháng. Dù khai thác bao nhiêu, đất mẹ vẫn vỗ về, nuôi sống con người qua bao thế hệ. Bởi lẽ, đất mẹ luôn sinh sôi, nảy nở, cung cấp nguyên liệu cho những mảnh gốm phục vụ cuộc sống.
Nghề gốm, truyền thống nuôi sống bao thế hệ nơi đây. (Ảnh: Nguyễn Thị Thúy Hằng)
Thủ thuật làm gốm đặc sắc của người Chăm làng Bàu Trúc
2.1 Nghệ thuật làm gốm không sử dụng bàn xoay
Sự độc đáo của gốm Bàu Trúc nằm ở kỹ thuật “tay quay, mông xoay” – cách làm gốm truyền thống không dùng bàn xoay. Thay vì xoay tròn trên bàn, người nghệ nhân phải di chuyển xung quanh, tạo hình bằng chính đôi bàn tay khéo léo và sự nhạy bén của bản thân. Dù khó khăn hơn, nhưng chính cách làm gốm độc đáo này đã tạo nên những sản phẩm gốm mang đậm dấu ấn riêng, thể hiện sự tinh tế và tâm huyết của người nghệ nhân.
Gốm Bàu Trúc độc đáo bởi đất sét đặc biệt, khiến việc sử dụng bàn xoay trở nên bất khả thi. Đất sét dính chặt, khó xoay tạo hình. Chính vì vậy, người dân làng Bàu Trúc vẫn giữ gìn phương pháp truyền thống nặn gốm bằng tay, tạo nên những sản phẩm độc đáo và mang đậm bản sắc riêng.
Sản phẩm gốm Bàu Trúc được tạo nên từ bàn tay khéo léo và sự tỉ mỉ của người dân, không cần đến bàn xoay. Công việc này đòi hỏi sự kiên trì và nhẫn nại phi thường, gìn giữ truyền thống lâu đời, biến mỗi sản phẩm thành tác phẩm nghệ thuật độc đáo.
Gốm Bàu Trúc nặn thủ công, không dùng bàn xoay.
Nghề gốm đòi hỏi sự khéo léo, kiên trì và lòng yêu nghề để giữ gìn văn hóa truyền thống. (Ảnh: Hoang Nhung)
Khám phá làng gốm Bàu Trúc, du khách được tự tay làm gốm độc đáo. (Ảnh: Nguyễn Ngọc Sơn)
2.2 Hoa văn mang đậm chất đời thường
Hoa văn trên gốm Bàu Trúc là những hình ảnh mộc mạc, giản dị, lấy cảm hứng từ đời sống thường ngày. Người làng khéo léo dùng những vật dụng quen thuộc như vòng tre, vỏ sò… để tạo nên họa tiết độc đáo. Tinh thần dân tộc và truyền thống được thể hiện rõ nét trong những hoa văn ấy, tạo nên nét đẹp đơn sơ nhưng đầy sức hút cho gốm Bàu Trúc.
Sau khi được khắc họa hoa văn, sản phẩm gốm được xếp ở nơi thoáng mát để đảm bảo độ bền. Màu sắc của gốm chỉ lộ diện khi sản phẩm bắt đầu khô nước. Khi màu gốm hiện rõ, sản phẩm sẽ được phơi nắng cho khô hoàn toàn trước khi đưa vào lò nung.
Gốm khắc họa nét đời thường giản dị.
2.3 Phong cách nung gốm lộ thiên có một không hai
Khác biệt với những làng gốm khác, Làng gốm Bàu Trúc không có lò nung. Thay vào đó, nghệ nhân nơi đây sử dụng phương pháp nung lộ thiên độc đáo, một cách thức riêng biệt được người dân địa phương gọi là “nung lộ thiên”.
Để nung gốm, người nghệ nhân sử dụng phương pháp truyền thống. Họ trải một lớp vỏ trấu lên nền sân rộng, sau đó chất củi lên trên. Sản phẩm gốm, từ lớn đến nhỏ, được xếp đan xen lên lớp củi, và cuối cùng phủ lên một lớp rơm khô.
Sau khi phủ đầy đủ lớp men, người làng sẽ đốt gốm trong khoảng 12-14 tiếng, thường là nung qua đêm. Quá trình nung giúp gốm chín, và nghệ nhân lành nghề sẽ đánh giá sản phẩm gốm đã đạt độ chín hay chưa.
Gốm Bàu Trúc, sau khi được nung chín, sẽ được phủ một lớp bóng độc đáo từ tinh chất vỏ hạt điều. Người nghệ nhân ngâm vỏ hạt điều vào nước ấm để chiết xuất tinh chất, sau đó phun lên gốm còn nóng, tạo nên lớp men bóng đẹp mắt. Màu đỏ đất pha lẫn màu đen khói của gốm Bàu Trúc càng thêm ấn tượng bởi lớp bóng mịn màng này.
Gốm Bàu Trúc được nung ngoài trời, trên sân rộng. (Ảnh: Ngo Tuan Kiet)
Bình gốm nóng hổi sau lò nung lộ thiên. (Ảnh: Vietnamnet)
Làng gốm Bàu Trúc – nơi hồn gốm Chăm lưu giữ qua bao thế hệ, vẫn bình yên giữa dòng chảy thời gian. (Ảnh: Tran Tam My)
Giữa đô thị ồn ào, Làng gốm Bàu Trúc vẫn giữ nguyên nét truyền thống, lặng lẽ vun trồng những giá trị xưa cũ. Nơi đây, bạn sẽ được hòa mình vào không gian yên bình, ngắm nhìn những bàn tay khéo léo nhào nặn đất sét, tạo nên những tác phẩm gốm độc đáo. Ghé thăm Làng gốm Bàu Trúc, bạn sẽ được tận hưởng nét đẹp văn hóa Chăm, là điểm dừng chân lý tưởng trong hành trình khám phá Mũi Dinh hay những địa danh khác.
Nguồn: Tổng hợp
