Hội Bài Chòi Phú Yên: Trải nghiệm trò chơi dân gian độc đáo

Hội Bài Chòi Phú Yên là nét văn hóa độc đáo, được người dân yêu thích bởi sự vui nhộn và ý nghĩa. Hãy cùng khám phá và tìm hiểu về lễ hội truyền thống này!

1. Giới thiệu về Hội Bài Chòi Phú Yên

1.1 Bài Chòi là gì?

Bài Chòi, một trò chơi dân gian lâu đời của vùng đất Nam Trung Bộ, là minh chứng cho sự độc đáo và tinh hoa văn hóa của địa phương. Vừa là loại hình nghệ thuật diễn xướng mang tính ngẫu hứng, vừa là món ăn tinh thần không thể thiếu đối với người dân lao động, Bài Chòi được ra đời từ nhu cầu giao tiếp giữa các chòi canh trên nương rẫy, lan tỏa từ vùng trung du đến khắp các vùng nông thôn và vùng biển, mang đến tiếng cười vui nhộn và thử thách trí tuệ cho người chơi.

Cuối thế kỷ XVI đầu thế kỷ XVII, để bảo vệ mùa màng và cuộc sống khỏi thú dữ, người dân trong làng dựng những chiếc chòi cao trong rừng. Trai tráng khỏe mạnh được cử lên canh giữ, hô hoán đuổi thú dữ khi chúng xuất hiện. Để chống lại sự nhàm chán, các chòi lại hò ca giao lưu với nhau, từ đó bài hát Chòi ra đời.

Lễ hội Bài Chòi thường được tổ chức tại sân đình làng hoặc những khoảng đất rộng, bằng phẳng. Hình thức chơi mang tính giải trí, đối đáp vui xuân, không mang tính sát phạt, ăn thua như ở sòng bài. Người ta dựng 9 đến 11 chòi bằng tre, nứa, lợp tranh theo hình chữ U, tạo nên không gian vui nhộn đặc trưng của lễ hội.

Hội Bài Chòi Phú Yên rộn ràng đầu năm.

1.2 Lễ Hội Bài Chòi Phú Yên

Lễ hội Bài Chòi Phú Yên là nét văn hóa độc đáo, mỗi dịp Tết đến Xuân về lại rộn ràng trong không khí vui tươi. Hội bài chòi mang đến niềm vui giải trí cho gia đình, bạn bè, đồng thời là dịp cầu may mắn, rước lộc đầu năm.

Tập tục đánh bài chòi vào ngày Tết là nét văn hóa độc đáo, mang đậm bản sắc dân tộc. Trò chơi không chỉ là dịp giải trí mà còn là cơ hội để mọi người cùng hòa mình vào không khí vui tươi, cùng sẻ chia những câu chuyện, những lời ca tiếng hát về quê hương, đất nước. Đặc biệt, trong cuộc chơi, mọi người đều bình đẳng, bất kể giàu nghèo hay địa vị xã hội, tạo nên không khí ấm áp, đoàn kết.

1.3 Lời hát Bài Chòi

Bài chòi, nét văn hóa độc đáo của vùng đất nắng gió Trung bộ, được lưu truyền qua bao thế hệ. Lời hát mộc mạc, giản dị, phản ánh đời sống, tư duy của người dân. Không chỉ là trò chơi giải trí, bài chòi còn là nơi lưu giữ những câu hát đậm chất dân gian, với lối hô hát đặc trưng của Anh Hiệu, chị Hiệu. Giọng hát ngọt ngào, tài ứng biến dí dỏm của họ đã thu hút biết bao du khách đến với Hội Bài Chòi Phú Yên, tạo nên nét độc đáo riêng cho vùng đất này.

Giọng hát chuyên nghiệp thôi đã khiến bao trái tim rung động.

1.4 Cách chơi Bài Chòi Phú Yên

Hội Bài Chòi Phú Yên là một nét văn hóa độc đáo, khác biệt hẳn với các hội bài chòi khác. Không chỉ là trò chơi dân gian, Hội Bài Chòi còn là dịp để người dân Phú Yên thể hiện sự khéo léo, tinh tế trong cách chơi bài và giao lưu văn hóa. Nét độc đáo của hội là hình thức “Anh Hiệu” – người dẫn chương trình với những câu đối đáp dí dỏm, những màn biểu diễn hò quảng, xàng xê, xuân… đầy ấn tượng khi trao thưởng cho người thắng cuộc. Nếu có dịp du lịch Phú Yên, bạn đừng bỏ lỡ lễ hội độc đáo này, đặc biệt là tại làng Long Thủy, xã An Chấn, huyện Tuy An – nơi bạn có thể hòa mình vào không khí náo nhiệt, vui tươi của hội bài chòi.

Sinh hoạt bài chòi là nét văn hóa độc đáo của người Phú Yên, mang đến niềm vui giải trí sau một năm lao động vất vả. Trò chơi không nhằm mục đích đỏ đen, hơn thua mà là để tìm kiếm tiếng cười sảng khoái, thử vận may đầu năm. Trong không khí sôi động, tiếng hô hào của Anh Hiệu cùng những câu thai dí dỏm, mỉa mai tạo nên nét hấp dẫn riêng. Ngoài tính giải trí, các câu thai còn góp phần giáo dục đạo đức, nhân cách, tình yêu quê hương, đất nước và tình yêu lứa đôi, làm phong phú thêm đời sống tinh thần của người dân.

Chưa biết chơi? Yên tâm, luật chơi sẽ được phổ biến trước khi bắt đầu!

Lịch sử Hội Bài Chòi Phú Yên

Lịch sử bài chòi ghi nhận ba giai đoạn phát triển, mỗi giai đoạn mang dấu ấn riêng.

2.1 Giai đoạn 1

Bài chòi là trò chơi độc đáo với một người hô, Anh Hiệu, vừa làm động tác vừa hô hào để tăng thêm phần hấp dẫn. Càng chơi lâu, những câu hô càng dài, động tác cũng càng phong phú, cuốn hút người chơi và khán giả chờ đợi. Khi tiếng mõ vang lên ở chòi nào, Anh Hiệu sẽ mang khay tiền thưởng cho người chơi may mắn.

Trò chơi này thu hút cả người lớn lẫn giới trẻ.

2.2 Giai đoạn 2

Trước đây, một người có thể đảm nhận nhiều vai trò trong câu thai, nhưng nay, sự xuất hiện của hai, ba diễn viên đã mang đến dáng dấp ca kịch bài chòi. Tuy nhiên, hình thức này vẫn chưa tạo ra sự mâu thuẫn rõ nét và cao độ trong mỗi câu ca dao.

Trẻ em vẫn được tham gia Hội Bài Chòi Phú Yên.

2.3 Giai đoạn 3

Sân khấu ca kịch bài chòi hiện đại đã thoát khỏi không gian truyền thống là sân đình, làng, chợ để vươn lên sân khấu với ánh đèn lung linh, dàn đào kép sặc sỡ xiêm y và những điệu hát khách, hát nam mang âm hưởng gần giống với hát Bội. Dù tuân theo lộ trình phát triển của bài chòi Nam Trung Bộ, sự pha tạp này đôi khi khiến bài chòi mất đi phần nào bản sắc. Tuy nhiên, theo một số nhà nghiên cứu, đây là sự dung nạp tự nhiên trong quá trình hội nhập và phát triển của loại hình nghệ thuật này.

Vai trò của Anh Hiệu trong hội đánh Bài Chòi vô cùng quan trọng. Anh là người dẫn dắt, ứng đối nhanh nhạy bằng thơ, giọng khỏe, diễn xuất tài tình, đặt câu thai phù hợp với lá bài một cách khéo léo, ẩn dụ dí dỏm. Có thể nói, Anh Hiệu vừa là biên soạn, đạo diễn, vừa là diễn viên. Không phải ai cũng có thể đảm nhận vai trò này và được khán giả chấp nhận. Bộ bài truyền thống gồm 27 hoặc 33 thẻ bài tỳ và 9 đến 11 thẻ bài con, được làm bằng tre, mỗi thẻ bài có hình vẽ hoặc dán hình mang ý nghĩa tượng trưng với câu thai, được gọi nôm na là Nhứt Nọc, Nhì Nghèo… Bộ bài được chia thành 3 pho: văn, vạn, sách.

Mỗi con bài đều có một cái tên riêng, phần lớn nghe rất lạ tai như Ba gà, Bát bồng, Ngũ trưa, Nọc thược, Tứ cẳng, Tam quăng… Chỉ một số ít tên nôm na, dễ hiểu như Học trò, Dái voi, Bạch huê, Thái tử… Tên mỗi con bài đều gồm hai từ, phần lớn các từ đầu là từ chỉ số đếm, có khi là thuần Việt như Ba (gà), Bảy (liễu), Chín (gối), có khi là từ Hán Việt như Tam (quăng), Tứ (cẳng), Lục (chạng)…

Hội Bài Chòi Phú Yên, với giá trị văn hóa đặc sắc, đã được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2014.

Hội Bài Chòi Phú Yên là nét văn hóa độc đáo, lưu giữ nhiều câu ca dao quý giá. Dù đang dần mai một, trò chơi thú vị này vẫn là điểm nhấn trong hành trình khám phá Phú Yên. Hãy dành thời gian trải nghiệm và hòa mình vào không khí sôi động của hội Bài Chòi để cảm nhận trọn vẹn nét đẹp văn hóa truyền thống của vùng đất này.

Nguồn: Tổng hợp