Lăng Tự Đức: Nơi Nghỉ Ngơi Yên Bình Của Vị Vua Uyên Bác, Tâm Hồn Thi Sĩ

Lăng Tự Đức, nơi an nghỉ của vị vua uyên bác, nổi tiếng với kiến trúc tinh tế, tựa như một tuyệt tác giữa khung cảnh núi non hùng vĩ. Nơi đây là một trong những công trình kiến trúc ấn tượng nhất thế kỷ XIX, phản ánh tâm hồn thi sĩ của vị vua tài năng.

Lăng Tự Đức ở đâu trên bản đồ Huế?

Địa chỉ: Làng Dương Xuân Thượng, Huế

Lăng Tự Đức, nơi yên nghỉ của vị hoàng đế thứ tư nhà Nguyễn, tọa lạc trên một mảnh đất thanh bình bên phải đồi Vọng Cảnh thơ mộng, thuộc làng Dương Xuân Thượng. Nằm trong số ít ỏi 7 lăng tẩm được bảo tồn đến nay, Lăng Tự Đức là minh chứng cho sự uy nghi và tráng lệ của kiến trúc hoàng gia triều Nguyễn.

Nằm trong số 4 lăng tẩm đẹp nhất cố đô Huế, Lăng Tự Đức được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới và là một trong những di tích lịch sử đầu tiên tại Việt Nam được số hóa 3D bởi Google Arts & Culture. Nơi an nghỉ của vị vua thi sĩ này đã trở thành điểm tham quan nổi tiếng bậc nhất tại Huế, sánh vai cùng Điện Hòn Chén, Kinh thành Huế, Lăng Minh Mạng, Chùa Thiên Mụ,…

Lăng Tự Đức trên cao: Toàn cảnh

Bạn có thể đi đến Lăng Tự Đức bằng phương tiện gì?

Nằm cách trung tâm thành phố Huế chỉ 6km, Lăng Tự Đức là một trong số ít các lăng tẩm của vua triều Nguyễn nằm gần khu vực nội thành. Điều này mang đến sự thuận tiện cho du khách khi di chuyển đến đây bằng xe máy, xe đạp (nếu bạn không ngại nắng nóng) hoặc taxi.

Di chuyển bằng xe máy, bạn có thể đi theo lộ trình Bùi Thị Xuân – Huyền Trân Công Chúa. Tiếp tục đi thêm một đoạn ngắn, bạn có thể hỏi người dân địa phương để được chỉ đường vào Lăng Tự Đức. Xe máy là phương tiện tiện lợi và được nhiều bạn trẻ lựa chọn khi khám phá Huế.

Vua Tự Đức và lăng mộ nguy nga của ông.

Vua Tự Đức, tên húy là Nguyễn Phúc Hồng Nhậm, con trai thứ của vua Thiệu Trị, trị vì đất nước suốt 36 năm (1847 – 1883), là vị vua tại vị lâu nhất trong lịch sử Việt Nam. Ông được biết đến là vị vua hiền lành, có tài năng và tâm huyết với đất nước. Ông 精通儒学 (精通儒学), am hiểu sâu sắc văn hóa Nho học và văn minh Đông Dương.

Kế vị vua cha trong thời buổi nhiễu nhương, đất nước đối mặt với nguy cơ giặc giã từ bên ngoài, vua Tự Đức vẫn chứng tỏ bản lĩnh của một vị minh quân. Ông là người am hiểu triều chính, biết cân nhắc thiệt hơn, đưa ra những quyết định sáng suốt. Dù bận rộn với trọng trách quốc gia, tâm hồn ông vẫn bay bổng, mơ mộng và tràn đầy tình yêu với thiên nhiên. Là người thường xuyên đau ốm, ông cho xây dựng khu lăng tẩm này như một nơi để nghỉ ngơi, tạm quên đi những lo toan chính sự, đồng thời cũng để phòng trường hợp bất trắc.

Vua Tự Đức: Uyên thâm học vấn.

Lăng Tự Đức, khởi công vào tháng 12/1864 với sự tham gia của hơn 6.000 người, được xây dựng công phu với hào, lũy, thành quách và lăng mộ. Ban đầu, vị vua đặt tên lăng là Vạn Niên cơ, thể hiện khát vọng về một công trình trường tồn. Ông dự kiến xây dựng trong vòng 6 năm. Qua nhiều lần thay đổi, lăng được gọi là Khiêm Lăng như hiện nay.

Để đẩy nhanh tiến độ xây dựng, triều đình huy động một lực lượng lao động khổng lồ, gồm hàng trăm nghìn thợ thuyền, dân phu và binh lính. Họ phải làm việc cật lực trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt của cố đô, dẫn đến sự bất mãn và bùng nổ cuộc nổi loạn Chày Vôi năm 1866 do anh em Đoàn Hữu Trưng lãnh đạo. Mặc dù nhanh chóng bị dập tắt, cuộc khởi nghĩa này đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của vị vua đương thời.

Để xoa dịu dư luận, vua Tự Đức đã viết “điều trần tình”, đổi tên Vạn Niên Cơ thành Khiêm Cung. “Khiêm” ở đây mang ý nghĩa khiêm tốn, nhường nhịn. Từ đó, các công trình trong lăng đều mang chữ “Khiêm” trong tên gọi, thể hiện sự khiêm nhường của vị vua.

Hoàn thành vào năm 1873, Khiêm cung chính thức được đổi tên thành Khiêm Lăng sau khi vua Tự Đức băng hà vào năm 1883. Tên gọi Lăng Tự Đức vẫn được lưu truyền rộng rãi, song song với cái tên chính thức của lăng mộ.

Kiến trúc Lăng Tự Đức độc đáo

Lăng Tự Đức là một tuyệt tác kiến trúc với vẻ đẹp thanh tao, nên thơ, khác biệt hẳn so với sự uy nghi của Lăng Minh Mạng, sự cổ kính của Lăng Gia Long hay sự giao thoa hiện đại của Lăng Khải Định. Ngay từ khi đặt chân đến đây, du khách sẽ bị thu hút bởi khung cảnh thơ mộng, non nước hữu tình, tạo nên một không gian yên bình và thanh thoát.

Nằm trên diện tích rộng 12ha, Lăng Tự Đức bao gồm hai khu vực chính: tẩm điện và lăng mộ, với gần 50 công trình lớn nhỏ được bố trí song song. Tiền án là núi Giáng Khiêm, hậu chẩm là núi Dương Xuân, minh đường là hồ Lưu Khiêm, tạo nên một tổng thể kiến trúc hài hòa, tráng lệ.

Bình yên góc Khiêm Cung Môn.

Nằm giữa hàng thông xanh rì và hồ nước nhỏ tĩnh lặng, các công trình chính, phụ của lăng được bố trí hài hòa, không quá dày đặc. Tổng thể tạo nên một không gian uy nghiêm bậc nhất của chốn đế vương, nhưng vẫn phảng phất hơi thở lãng mạn, bay bổng, như thể hiện tâm hồn thi sĩ của vị vua.

Công trình đặc biệt trong Lăng Tự Đức.

5.1 Khiêm Cung Môn nơi Lăng Tự Đức

Công trình hai tầng dạng vọng lâu này được xây dựng bên hồ, nằm trên nền cao, thẳng hàng với Dũ Khiêm Tạ, ở giữa là điện Hòa Khiêm. Yếu tố ‘minh đường’ và ‘tụ thủy’ được chú trọng để ‘tích phúc’ cho công trình. Vua Tự Đức thường ghé nghỉ ngơi và xử lý công việc triều chính tại đây. Sau khi ông qua đời, điện Hòa Khiêm được sử dụng làm nơi thờ phượng bài vị của ông và hoàng hậu.

Cây cầu bắc qua Khiêm Cung Môn 

Nơi vua nghỉ ngơi, đọc sách, thưởng trà.

Khiêm Cung Môn thanh bình với hồ sen rợp bóng, hương thơm thoang thoảng theo gió. Giữa hồ, những hòn đảo nhỏ xinh xắn điểm tô thêm vẻ đẹp thơ mộng, nơi trồng hoa và nuôi thú. Xung quanh là Xung Khiêm Tạ và Dũ Khiêm Tạ, nơi vua ngâm thơ, đọc sách, tận hưởng thiên nhiên hữu tình. Mùi hương đồng cỏ nội, tiếng chim ríu rít khiến lòng người thêm thư thái.

5.2 Điện Lương Khiêm

Nằm phía sau điện Hòa Khiêm, điện Lương Khiêm từng là nơi vua nghỉ ngơi, thưởng trà. Sau khi băng hà, điện được dùng để thờ mẹ ông, bà Từ Dũ. Bên phải điện chính là Ôn Khiêm Lương, nơi cất giữ đồ dùng của vua.

Góc yên tĩnh, rêu phong phủ kín mái ngói.

5.3 Nhà hát Minh Khiêm

Tham quan Lăng Tự Đức mà bỏ qua nhà hát Minh Khiêm bên trái điện Lương Khiêm là một thiếu sót lớn. Nơi đây từng là địa điểm vua thường lui tới để thưởng thức nghệ thuật hát.

Nhà hát Minh Khiêm, nằm trong Lăng Tự Đức, là một trong những nhà hát cổ nhất Việt Nam.

Nhà hát Minh Khiêm, một trong những công trình cổ nhất Việt Nam, sở hữu kiến trúc ấn tượng với những cột trống chạm khắc tinh xảo và hoa văn nổi bật. Khi đóng cửa, nhà hát tỏa sáng lung linh với vô vàn ánh nến, tạo nên khung cảnh huyền ảo đầy mê hoặc.

5.4 Đảo Tịnh Khiêm

Nằm ẩn mình trong không gian thoáng đãng, đảo Tịnh Khiêm từng là nơi nhà vua vun trồng hoa cỏ và nuôi dưỡng thú vật. Con kênh uốn lượn cùng ba cây cầu cong vút bắc ngang qua dẫn du khách đến một đồi thông xanh mướt. Nơi đây, vua thường lui tới để ngắm hoa, sáng tác thơ văn và say sưa với những trang sách.

5.5 Khu Lăng mộ

Nằm ngay phía sau tẩm điện, khu lăng mộ là trái tim của Lăng Tự Đức, nơi an nghỉ của vị vua tài hoa nhưng đầy trăn trở. Bước qua Bái Đình, du khách sẽ ấn tượng bởi hai hàng quan văn quan võ đứng chầu uy nghi, phía sau là Bi Đình – nơi đặt tấm bia đá nặng 20 tấn khắc bài Khiêm Cung Ký. Chính vua Tự Đức biên soạn bài văn dài 4.935 chữ, một bản tự thuật về cuộc đời, công trạng và cả những lỗi lầm của ông trước lịch sử. Ông thành thật nhận lỗi: “Không sáng suốt trong việc biết người, ấy là của ta; dùng người không đúng chỗ, cũng là tội của ta; hàng trăm việc không làm được, đều là tội của ta cả…”. Bài văn còn ghi lại những khó khăn, bệnh tật và nỗi niềm của vị vua tài hoa trong suốt cuộc đời.

Bái đình uy nghi, hai hàng quan hầu.

Phía sau Bi Đình là Bửu Thành, một công trình bằng gạch nằm trên Tiểu Khiêm Trì. Nơi đây là nơi an nghỉ của vị vua tài hoa, tâm hồn thi sĩ và uyên thâm học vấn bậc nhất triều Nguyễn. Bên cạnh Bửu Thành, khuôn viên Khiêm Lăng còn có Bổi Lăng, nơi yên nghỉ của vua Kiến Phúc – vị vua thứ 7 của triều Nguyễn.

Một góc nhà bia ngày nay

Ký luận công tội Khiêm Cung

Lăng Tự Đức bình yên sau Bửu Thành.

Lăng Tự Đức, minh chứng hùng hồn cho một thời hoàng kim của vị vua uyên bác, vẫn sừng sững giữa dòng chảy thời gian. Nằm ẩn mình trong khung cảnh nên thơ của cố đô Huế, lăng tẩm như một bức tranh cổ kính, mang đậm dấu ấn lịch sử. Nét hoài cổ pha lẫn nét quyến rũ, hấp dẫn, níu chân du khách đến thăm. Nếu có dịp đặt chân đến Huế, đừng bỏ qua cơ hội chiêm ngưỡng vẻ đẹp cổ kính và thâm trầm của Lăng Tự Đức.

Nguồn: Tổng hợp