Lễ Rước Hến: Di sản văn hóa độc đáo của cố đô Huế

Lễ Rước Hến độc đáo ở Huế là nét văn hóa truyền thống thể hiện tinh thần của người dân Cố đô. Khám phá thêm về lễ hội thú vị này cùng Hải Âu Travel!

1. Lịch sử của lễ Rước Hến

Lễ Rước Hến, một truyền thống lâu đời của làng Cồn Soi (nay là phường Vĩ Dạ), được tổ chức long trọng 3 năm một lần, kéo dài từ 2 đến 3 ngày, ngày chính là 24 tháng 6 Âm lịch. Trong hai năm còn lại, người dân chỉ thực hiện nghi lễ rước thần và cắm cây phan giữa sông, thay vì các nghi thức truyền thống khác.

Theo truyền thuyết, vào năm Thành Thái thứ 4 (1892), bà Trần Thị Thẹp, người dân phường Giang Hến, ra sông dũi hến gần đình Hương Cần (huyện Hương Trà). Không may, bà bị hương lý bắt vì dũi hến trái phép. Lời giải thích của các quan là “Hến về làng, thành hoàng về miếu”, ám chỉ việc thu thuế và bảo vệ quyền lợi của làng. Từ đó, lễ hội Hến được tổ chức hàng năm để tưởng nhớ bà Thẹp và phản ánh đời sống văn hóa truyền thống của người dân nơi đây.

Sự bất bình của dân làng Giang Hến trước việc hương lý xã đối xử bất công với bà Thẹp đã lan tỏa, họ quyết tâm kiện để đòi lại công bằng. Điều bất ngờ là đơn kiện của họ đã đến tận triều đình, thậm chí được chính vua Thành Thái phê duyệt. Câu “Thượng từ nguyên đầu, hạ chí hải khẩu” trong chiếu chỉ của nhà vua, có nghĩa là mọi nguồn nước từ đầu nguồn đến biển cả đều phải chịu thuế, trừ những dòng sông, suối được người dân sử dụng tự do. Lệnh này đồng nghĩa với việc vua đồng tình với dân làng, xử thắng kiện cho bà Thẹp, khẳng định sự công bằng và bảo vệ quyền lợi cho người dân.

Tin vui từ kinh đô đến, dân làng Giang Hến hân hoan, cho rằng thần sông phù hộ đã giúp họ thắng kiện. Cả làng náo nức tổ chức lễ rước bản châu phê về làm lễ tạ, trang trí thuyền bằng cờ lọng rực rỡ. Chiếc tròng từng dùng để bắt bà Thẹp nay được thả xuống sông, thể hiện khát vọng của họ chống lại cường quyền áp bức.

2. Lễ Rước Hến ngày nay

2.1 Quá trình chuẩn bị cho lễ Rước Hến

Nằm trong chuỗi hoạt động phát triển du lịch, Huế không chỉ tập trung vào khai thác những di sản văn hóa lịch sử mà còn tái hiện những lễ hội truyền thống, mang đến cho du khách trải nghiệm văn hóa đặc sắc của Cố đô. Lễ hội Cào hến, tổ chức định kỳ vào ngày 26/4 Âm lịch tại làng Cồn Soi, phường Vĩ Dạ, là minh chứng rõ nét. Được tổ chức bởi người dân địa phương, chủ yếu là những người làm nghề cào hến trên sông, lễ hội thể hiện lòng biết ơn của họ đối với thần sông đã ban tặng nguồn hến dồi dào, góp phần nuôi sống bao thế hệ.

Bức ảnh hiếm về lễ Rước Hiến.

Lễ hội là sự kiện trọng đại được dân làng chuẩn bị chu đáo. Những chiếc thuyền được trang trí long trọng, án thờ uy nghiêm đặt giữa thuyền. Nam giới, từ bô lão, trung niên đến thanh niên, đều tham gia lễ hội trong những bộ trang phục truyền thống lộng lẫy. Không khí náo nhiệt với múa lân và những trò chơi dân gian, góp phần mang đến niềm vui cho cộng đồng.

2.2 Các bước cúng bái của lễ Rước Hến

Lễ hội diễn ra với hai đoàn thuyền uy nghi trên dòng sông. Một thuyền mang án thờ, giữa cắm cây đại phan – Hội đồng thần kỳ do các bô lão lựa chọn, tiến về ngã ba sông Hương. Thuyền còn lại, rực rỡ cờ lọng và án thờ, trang trí hoa tươi, cùng trống chiêng rộn ràng, khởi hành từ giữa sông, tỏa ra hai hướng thượng nguồn và hạ nguồn. Đây là nghi thức cung nghênh thần kỳ sống nước.

Hành trình rước thần khai canh bắt đầu từ việc các bô lão lựa chọn vị trí đẹp tại mỗi địa điểm để bày biện hương hoa, quả phẩm, gạo muối và đồ tế lễ. Sau ba tuần rước thần trên sông, các con thuyền sẽ tập trung về nhà thờ họ Nguyễn, nơi thờ chung của 12 họ khai canh xã Phú Xuân. Tại đây, lễ rước thần khai canh được tiếp tục với đình hiệp tế, kết hợp cúng thần sống và tế các vị thần làng.

Lễ Rước Hến rộn ràng với hình ảnh đoàn rước thần sông nước uy nghi. Dẫn đầu là vị bô lão uy nghiêm, khoác áo đen dài, thắt lưng đỏ, đứng trước án thờ chính đặt trên thuyền cắm cây đại phan giữa dòng. Xung quanh, những người mặc áo dài đen cầm chèo, tạo thành hai hàng, vừa chèo thuyền vừa cất tiếng hò mái đẩy vang vọng. Âm nhạc rộn ràng từ kèn trống, dàn nhạc phụ họa trên thuyền, tạo nên không khí rạo rực, gọi là chèo cạn.

Sau khi cập bến, các chức sắc làng trong trang phục truyền thống sẽ dẫn đầu đoàn rước, tiến về nhà thờ họ Nguyễn để rước thần làng. Tiếp đó, đoàn rước sẽ di chuyển đến đình làng để tiến hành nghi lễ tế thần. Lễ hội là minh chứng cho tấm lòng thành kính của người dân địa phương, mong muốn được sự che chở của các vị thần sông nước, mang đến cuộc sống ấm no, đủ đầy.

Lễ Rước Hến là nét độc đáo của làng Cồn Soi, Huế. Mỗi tháng 4, du khách có thể ghé thăm và trải nghiệm lễ hội độc đáo này. Chúc bạn có chuyến du lịch Huế đầy thú vị!

Nguồn: Tổng hợp