Tết A Za – Lễ hội đón năm mới độc đáo của người Pa Cô ở Thừa Thiên – Huế

Lễ hội Tết Aza là nghi lễ truyền thống của người Pa Cô (Tà Ôi) ở miền Trung Việt Nam. Diễn ra hàng trăm năm, lễ hội tiễn đưa năm cũ, đón chào năm mới và cầu mong mùa màng bội thu. Năm 2023, Lễ hội Aza được công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể cấp Quốc gia.

Lễ hội Tết A Za của người Pa Cô (Tà Ôi) ở Thừa Thiên – Huế

Vào những ngày cuối năm, khi cánh đồng nương rẫy phủ kín màu vàng óng của lúa chín, cũng là lúc các bản làng trên dãy Trường Sơn (tỉnh Thừa Thiên – Huế) rộn ràng chuẩn bị cho lễ hội Tết A Za. Tiếng khèn du dương vang lên, hòa cùng điệu múa truyền thống, báo hiệu một mùa Tết sum vầy đã đến. Người dân trong các bản làng tổ chức lễ hội Tết A Za để tạ ơn trời đất, thần linh, những vị thần đã phù hộ cho cuộc sống, mùa màng và đời sống tinh thần của họ.

Lễ hội Tết A Za, hay còn gọi là Tết Cơm mới hoặc Lễ hội Tri ân Cây lúa, là một lễ hội truyền thống độc đáo của người Pa Cô ở Thừa Thiên – Huế. Diễn ra từ ngày 6/11 đến 24/12 âm lịch, Tết A Za được xem là thời điểm mặt trăng đẹp nhất trong năm. Mỗi làng sẽ lựa chọn một ngày đẹp nhất trong khoảng thời gian này để tổ chức lễ hội. Cứ 5 đến 10 năm, Tết A Za mới được tổ chức một lần. Nếu có dịp ghé thăm Huế, đừng quên khám phá nét văn hóa độc đáo này của người Pa Cô.

Lễ hội Tết A Za, tổ chức tại huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên – Huế, là một trong những lễ hội truyền thống của người Pa Cô thuộc đồng bào dân tộc thiểu số Tà Ôi. Tết A Za thường được tổ chức trong tháng 11 âm lịch, tuy nhiên, ngày chính xác có thể khác nhau giữa các làng. Nếu không thể tổ chức vào ngày dự định, làng sẽ tổ chức lại Tết A Za sau 18 ngày.

Lễ hội Tết A Za của người Tà Ôi là nét văn hóa độc đáo của Huế.

Già làng Hồ Văn Im, người làng Pe Đụt, xã Hồng Trung, huyện A Lưới, tâm sự: Tết A Za, hay còn gọi là Lễ mừng cơm mới, đánh dấu kết thúc một năm vất vả trên nương rẫy. Không khí náo nhiệt bao trùm khắp làng. Đàn ông, trai tráng vào rừng săn bắt, cá tôm. Phụ nữ tất bật xay gạo làm bánh A Quát, dệt những tấm Zèng đẹp mắt để dâng lên Giàng và làm quà Tết. Trước khi lễ hội chính thức diễn ra, các gia đình và dòng họ sẽ tổ chức cúng riêng tại nhà.

Ảnh lễ Tết A Za, Thừa Thiên – Huế

Lễ Tết A Za của người Pa Cô thuộc dân tộc thiểu số Tà Ôi ở Thừa Thiên – Huế là một trải nghiệm văn hóa độc đáo dành cho du khách. Tại đây, họ sẽ được chứng kiến đầy đủ các bước nghi lễ truyền thống, tái hiện cuộc sống tinh thần phong phú của người Pa Cô. Từ nghi lễ A Xa A Rah (tẩy rửa) đến Kâl Laiq (xua đuổi tà ma), từ Cha cho tq (chuẩn bị) đến Kacoong tro (mời Mẹ lúa), mỗi nghi lễ đều mang ý nghĩa riêng biệt. Bên cạnh đó, người Pa Cô còn tổ chức lễ cúng Aza (cúng thần cây trồng), cúng Giàng Xứ (thần sông, suối, núi, mây, mưa…), cúng Giàng Ku muuiq (cúng người đã khuất), cúng Giàng Pa Nuôn (thần che chở buôn bán), cúng Giàng A zel, cúng Giàng Cợt (thần ban tặng con người) và lễ cha đôi âm beg (ăn cơm mới).

Lễ Tết A Za của người Pa Cô năm nay sẽ diễn ra với sự trang nghiêm và chu đáo, khi đồng bào phải tri ân đến chín vị Giàng. Mỗi Giàng đều có nghi thức cúng riêng, được thực hiện trong nhà với những mâm lễ vật được chuẩn bị tỉ mỉ, phù hợp với sở thích và tính cách của từng vị thần. Điều đặc biệt là Giàng A Zel, vị thần có tính cách độc lập, sẽ được cúng riêng một mâm lễ cách xa các vị Giàng khác.

Theo già làng Hạnh, Giàng A Zel cần được cúng bái đầu tiên trong nghi lễ và tách biệt với các Giàng khác. Nếu ai sơ suất không tuân theo, cả năm đó sẽ gặp toàn điều xui xẻo.

Lễ Tết A Za phản ánh bản sắc độc đáo của người Pa Cô.

Lễ cúng Giàng A Zel là nghi lễ trọng tâm trong lễ Tết A Za của đồng bào Pa Cô. Người Pa Cô tin rằng Giàng A Zel được hỗ trợ bởi hai vị thần ALBum và A Boi trên cung Trời. Hai vị thần này tạo nên hình hài con người, các loại cây trồng, vật nuôi và mang đến khí hậu thuận lợi cho mùa màng bội thu. Bên cạnh đó, Thần Tu Looi Taarr Tooq (Thần giun đất) ngự trị trong lòng đất, góp phần sinh ra lớp đất màu mỡ nuôi dưỡng cây trồng, mang lại năng suất cao.

Lễ hội Tết A Za độc đáo của người Pa Cô (Tà Ôi) ở Thừa Thiên – Huế.

Lễ Tết A Za: Những lễ vật cần thiết và nghi thức cúng lễ truyền thống.

Tết A Za là dịp để người dân bản làng dâng lên thần linh những lễ vật thể hiện lòng thành kính và mong ước một năm mới an khang thịnh vượng. Trên bàn thờ, những món ăn truyền thống được bày biện chu đáo: bánh, gà, heo, dê, chuột béo mập bắt trong hang, thịt thú rừng săn được, cá trắng bắt từ suối, gà trống luộc, cơm nếp nướng thơm lừng trong ống tre, cơm trắng, bánh A quát, rượu, nước trắng, chuối xanh, mía.

Đặc biệt, không thể thiếu những bát tiết canh được làm từ thịt lợn, dê, vịt… Theo vị già làng Hạnh, tiết canh tượng trưng cho sự kích thích, thu hút thần linh về với bản làng, với mỗi gia đình. Cùng với đó, Zèng – tấm vải dệt thủ công truyền thống – là lễ vật quan trọng, thể hiện sự đùm bọc, gắn kết, yêu thương của các thành viên trong gia đình. Tết A Za là dịp để mọi người cùng nhau sum họp, tưởng nhớ tổ tiên, cầu mong một năm mới bình an, hạnh phúc.

Mâm cúng Tết A Za

Tiếng pháo nổ vang lên từ bếp nhà, báo hiệu Tết A Za đã bắt đầu. Người phụ nữ, với những dây pháo làm từ thanh tre ngố, chờ tín hiệu từ chồng. Tiếng “bùm” đầu tiên vang lên khi bà đập mạnh thanh tre, tiếp nối là hai tiếng nổ nữa, tạo nên nghi lễ cúng Giàng linh thiêng.

Tiếng pháo nổ vang trời, chủ lễ hú vang mời Giàng về nhà. Trống chiêng rộn ràng từ đầu đến cuối lễ, hòa cùng tiếng cầu nguyện của người Pa Cô. A Xiéo, hai mảnh tre được dùng để thể hiện lòng tôn kính thần linh, gửi gắm những lời nguyện cầu. Nếu cả năm lần cầu nguyện, hai mảnh A Xiéo đều ngửa, đó là điềm báo tốt lành, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no hạnh phúc.

Lễ cúng gia đình bản làng

Giai điệu khèn tha thiết hòa quyện cùng những điệu múa truyền thống, tạo nên nét đẹp văn hóa độc đáo, đầy sức hút.

Sau khi cúng bái tại mỗi gia đình, lễ vật được tập trung về nhà rông, nơi Già làng đại diện các dòng họ tổ chức nghi lễ cúng Giàng, tương tự như trong mỗi gia đình. Tiếp nối là phần hội, bà con cùng ăn uống, chúc tụng, nhảy múa ca hát đến sáng. Tết A Za là dịp thể hiện sự gắn kết keo sơn, thân thiết giữa các bản làng trên dải núi Trường Sơn.

Lễ vật được dâng lên nhà rông.

Lễ hội của đồng bào Pa Cô trên đỉnh Trường Sơn là dịp để những vị già làng cao tuổi thể hiện tài năng với những nhạc cụ truyền thống: khèn, tù và, trống, chiêng… Tiếng khèn tha thiết, tiếng hát vang vọng của chàng thanh niên Pa Cô, điệu nhảy vui tươi và tiếng vỗ tay reo hò tạo nên không khí rộn ràng. Những khuôn mặt rạng rỡ của đồng bào Pa Cô, say sưa trong lễ hội mùa xuân ấm áp, gửi lời cầu nguyện đến các vị Giàng, mong ước năm mới mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no, giao thương thuận lợi, người đi săn an toàn và bội thu.

Bản làng đón Tết A Za.

Du khách thích thú với Tết A Za của người Pa Cô (Tà Ôi) ở Huế.

Tết A Za ở Thừa Thiên – Huế là một lễ hội độc đáo và hấp dẫn. Âm nhạc truyền thống với tiếng khèn, tù và, trống chiêng vang vọng, khiến người nghe say đắm và nhớ mãi không quên. Nếu có dịp ghé thăm Huế, đừng bỏ lỡ cơ hội tham gia Tết A Za. Hải Âu Travel mong muốn được chia sẻ những khoảnh khắc đáng nhớ của bạn trong chuyến đi này!

Nguồn: Tổng Hợp