Lễ Thu tế Huế: Di sản văn hóa độc đáo, lễ hội trọng đại của xứ Huế

Lễ Thu tế là hoạt động tâm linh tổ chức hàng năm tại các làng quanh Thừa Thiên – Huế, nổi tiếng như làng Chuồn, làng Thanh Thủy Chánh, nhằm tưởng nhớ những bậc tiền hiền, hậu hiền trong lịch sử.

1. Ý nghĩa của Lễ Thu tế tại Huế

Lễ Thu tế, một trong những lễ hội quan trọng nhất của làng quê Việt Nam, diễn ra vào tháng 7 âm lịch. Tại Huế, lễ hội này vẫn giữ nguyên vẹn các nghi lễ truyền thống như Túc Yết, cúng cô hồn, Chánh tế và Bái – Tất, thể hiện nét văn hóa độc đáo của vùng đất cố đô.

Lễ Thu tế được tổ chức đa dạng tại các thôn làng, nhưng vẫn giữ nguyên nghi lễ truyền thống.

Lễ Túc Yết: Là nghi lễ truyền thống của làng xã, mang ý nghĩa dâng lễ ra mắt các vị thần. Túc nghĩa là đêm, Yết nghĩa là ra mắt, Túc Yết thường được tổ chức vào buổi chiều hoặc tối. Tuy nhiên, hiện nay một số đình miếu chọn tổ chức vào buổi sáng để đảm bảo an ninh và chào đón nhiều du khách hơn.

Theo sách “Sổ tay hành hương đất phương Nam”, khi sắp đến giờ lễ, các thành viên Ban tế tự mặc áo thụng xanh, khăn đóng, mang giày, đứng hai bên võ ca cùng ban nhạc lễ, các lễ sinh và đào thài (đào chuyên hát chúc tụng) sẵn sàng.

Lễ sinh xướng các nghi thức, các hương chức lần lượt thực hiện. Ông Chánh tế dâng hương trước bàn thờ, tiếp đến là các thành viên Ban quản trị. Sau đó là phần Khởi chinh cổ, đánh ba hồi trống và ba hồi chiêng mõ, ban nhạc lễ với các nhạc cụ dân tộc vang lên, lễ dâng hương, chuốc tửu, tiệm trà được tiến hành.

Cuối cùng, bản văn tế (văn chúc) được mang đến trước bàn thờ. Người được cử quỳ xuống đọc văn, ban nhạc lễ phụ họa. Dứt bài văn tế, ông Chánh tế đốt bản văn và một ít giấy tiền vàng bạc, kết thúc nghi thức Lễ Túc Yết.

Lễ cúng cô hồn, bắt nguồn từ Trung Quốc, là nghi thức cúng tế các cô hồn vào tháng 7 âm lịch, trùng với tháng Vu Lan (Phật giáo). Người Việt Nam giữ truyền thống thờ cúng tổ tiên và người thân đã khuất, nên lễ cúng cô hồn trở thành một phần quan trọng trong lễ Thu tế, thể hiện lòng thành kính và lòng thương xót đối với những linh hồn không nơi nương tựa.

Lễ Chánh tế, hay còn gọi là Đoàn cả hoặc Đàn cả, diễn ra vào giờ Tý theo quan niệm dịch lý: giờ âm lão, dương khởi, khởi đầu cho mọi điều tốt lành. Lễ nghi tương tự lễ Túc Yết, quy tụ đông đủ dân làng và khách thiện tín để tế lễ Thần. Đoàn Cả là lễ chính trong dịp lễ Thu tế tại đình làng và lễ giỗ các miếu thờ Thần.

Lễ bái là biểu hiện của lòng tôn kính, tri ân và báo ân, góp phần hun đúc con người hữu ích, trọn vẹn bổn phận với gia đình, dòng tộc và xứng đáng là đệ tử của bậc Thánh đức. Hành động này cũng là phương pháp tu tập, giúp loại bỏ lòng tự cao, ngã mạn, những phiền não và nghiệp chướng.

Trong nhiều tín ngưỡng tôn giáo phương Đông, lễ bái là nghi thức biểu thị sự phục tùng và tôn kính tuyệt đối đối với thần linh, uy lực siêu nhiên. Lòng tự cao, ngã mạn vốn là tánh xấu, khiến con người tự cho mình là trung tâm vũ trụ, dẫn đến sự xa lánh và tiêu hao công đức. Lễ bái là cách thức để diệt trừ những bản năng tiêu cực này, hướng đến sự khiêm nhường, thanh tịnh và tâm hồn an lạc.

Địa điểm tổ chức Lễ Thu tế ở Huế

2.1 Lễ Thu tế Làng Chuồn

Lễ Thu tế Làng Chuồn, một nét văn hóa đặc sắc của làng An Truyền (còn gọi là Làng Chuồn), cách thành phố Huế 10km về phía Nam, mang đến một trải nghiệm độc đáo cho du khách. Làng Chuồn nổi tiếng với vẻ đẹp yên bình, đầm đầy tôm cá và những nét văn hóa truyền thống đậm nét của miền Trung. Nơi đây là điểm đến hấp dẫn cho những ai muốn khám phá vẻ đẹp thiên nhiên và tìm hiểu văn hóa đặc trưng của xứ Huế.

Cách thành phố Huế 10km, An Truyền nổi tiếng với vẻ đẹp thanh bình, thu hút du khách và nhiếp ảnh gia. Đầm nước mênh mông, đầy ắp tôm cá, tạo nên khung cảnh thiên nhiên thơ mộng. Bên cạnh đó, du khách còn được khám phá văn hóa đặc sắc của vùng đất miền Trung, lưu giữ nét đẹp truyền thống độc đáo.

Lễ Thu tế của làng diễn ra trong 3 ngày 15, 16 và 17/7 âm lịch, với ngày 17/7 là ngày chính tế. Ngày 15/7, làng làm lễ trần thiết và cúng rằm. Sáng sớm 16/7, lễ rước cung nghinh các bài vị Thành Hoàng về Tổ Đình được tổ chức, tiếp nối là lễ an vị kế hành túc yết. Đúng 2 giờ sáng ngày 17/7, lễ Chánh Tế được tiến hành, 5 giờ sáng, lễ tiến cung nghinh, cúng bia bạc diễn ra. Hàng năm, các nghi lễ ấy được dân làng thực hiện một cách trang trọng và nghiêm túc.

Lễ Thu tế hoành tráng thu hút đông đảo dân làng và du khách trong khuôn khổ lễ hội Làng Chuồn.

2.2 Lễ Thu tế làng Dương Nỗ

Lễ Thu tế làng Dương Nỗ, xã Phú Dương, huyện Phú Vang, được tổ chức hàng năm vào tháng 7 âm lịch, kéo dài hai ngày. Ngày đầu tiên, gọi là lễ cáo yết, tiếp nối là lễ Chánh tế vào ngày thứ hai. Ngày cụ thể được làng lựa chọn dựa trên yếu tố tốt, xấu. Lễ hội diễn ra tại đình làng Dương Nỗ, trung tâm của làng, trước ngày rằm tháng 7 âm lịch.

Lễ hội làng Dương Nỗ rộn ràng trong hai ngày, người dân diện quốc phục, tham dự lễ hội truyền thống. Sáng nay, dân làng cùng ban nghinh lễ, với âm nhạc truyền thống, cung nghinh các thần từ các am, đền, nhà thờ về đình làm lễ cáo yết. Lễ hội diễn ra theo thứ tự: am Cao Các, am Phi Vân, am Thành Hoàng, đình Tây Thượng, am các phường (Nam, Cồn, Tây, Đông), am Quận Tượng và nhà thờ 7 họ.

Lễ chánh tế diễn ra từ 2 giờ sáng đến 6 giờ sáng theo nghi lễ Khổng giáo. Vị chủ tế, một người cao niên uy tín trong làng, chủ trì nghi lễ. Sau khi lễ chính kết thúc, nghi thức tống thần được thực hiện tại chỗ, đưa thần về nơi thờ cũ.

Lễ Thu tế ở làng Dương Nỗ là minh chứng cho lòng tôn kính tổ tiên của người dân. Việc làng không tổ chức vui chơi thể hiện sự nghiêm túc và lòng thành đối với tổ tiên, góp phần gìn giữ truyền thống tốt đẹp của cộng đồng.

Lễ hội Thu tế làng Thanh Thủy Chánh và làng Kế Môn diễn ra vào ngày 2.3 hàng năm.

Lễ Thu tế không chỉ diễn ra tại làng An Truyền và Dương Nỗ, mà còn được tổ chức tại nhiều làng khác trong tỉnh Thừa Thiên – Huế, như làng Thanh Thủy Chánh, Kế Môn và nhiều nơi khác.

Làng Thanh Thủy Chánh, với đình làng là di tích lịch sử cấp tỉnh, mang trong mình câu chuyện lịch sử hào hùng. Được xây dựng vào khoảng thế kỷ 16, đình là nơi thờ các vị khai canh, khai khẩn có công với làng, đồng thời là trung tâm văn hóa, tín ngưỡng của cộng đồng. Kiến trúc độc đáo của đình, theo phong cách nhà rường truyền thống xứ Huế, đã giữ gìn qua bao thăng trầm lịch sử. Lễ Thu tế tại làng Thanh Thủy Chánh, một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa tín ngưỡng của người dân, là dịp để du khách hiểu rõ hơn về văn hóa thờ Thần độc đáo của dân tộc Việt Nam.

Làng Kế Môn tổ chức Lễ Thu tế, kết hợp với lễ mừng thọ và trao học bổng khuyến học cho học sinh, sinh viên.

Lễ Thu tế tại làng Kế Môn

Lễ Thu tế là nét đẹp văn hóa đặc sắc, mang ý nghĩa tinh thần sâu sắc với người Huế. Các công ty du lịch uy tín thường đưa du khách tham quan Cố đô vào tháng 7 âm lịch để trải nghiệm không khí lễ hội độc đáo, đồng thời giới thiệu về truyền thống văn hóa đặc biệt này.

Nguồn: Tổng hợp