Không khí Tết rộn ràng tại lễ hội Bài Chòi truyền thống

Lễ hội Bài Chòi tại Huế là dịp để du khách hòa mình vào không gian văn hóa sôi động đậm chất truyền thống, hiếm thấy trong đời sống hiện đại. Cùng Hải Âu Travel khám phá những nét độc đáo của lễ hội này.

1. Tổng quan về lễ hội Bài Chòi tại Huế

1.1 Thời gian tổ chức

Mỗi dịp xuân về, du khách đổ về cầu ngói Thanh Toàn – di tích văn hóa cấp quốc gia (1990) – để hòa mình vào lễ hội Bài Chòi rộn ràng. Làng Thanh Thủy Chánh gần đó là nơi duy nhất còn lưu giữ nét văn hóa đặc sắc này, với hội bài chòi kéo dài từ mùng 1 đến mùng 10 Tết.

Cầu ngói Thanh Toàn bắc ngang sông Như Ý xanh biếc. (57 ký tự)

1.2 Giới thiệu bài chòi

Bài chòi là trò chơi dân gian phổ biến ở miền Trung, mỗi vùng lại mang sắc thái riêng. Tại Huế, lễ hội Bài Chòi có nét độc đáo, thể hiện rõ nhất qua câu hò, điệu hò, số người tham dự và số lần chơi trong một cuộc bài, khác biệt so với Bình Định và Quảng Nam.

Bài chòi được gọi như vậy bởi người chơi ngồi trong những chòi dựng bằng tre và cỏ tranh. Mỗi hội bài chòi có 11 chòi, 5 chòi hai bên và 1 chòi trung tâm dành cho các vị chức sắc. Trên mỗi chòi là bàn điều khiển, tạo nên không gian chơi độc đáo.

Nghệ thuật Bài Chòi vẫn rực rỡ tại Huế. (Ảnh: Tùng Anh)

Để tham gia đánh bài chòi, bạn cần báo danh với ban tổ chức để được sắp xếp vị trí. Khán giả đến xem không cần đăng ký và có thể thoải mái cổ vũ. Người chơi có thể mời bạn bè, người thân hoặc người yêu ngồi chung chòi.

2. Lễ hội bài chòi Huế có gì đặc sắc

2.1 Nội dung lễ hội

Mỗi hội bài chòi gồm 9 ván, mỗi ván người chơi đánh hết 5 quân bài. Ai thắng sẽ cắm cờ vào chòi và nhận thưởng. Đặc trưng của bài chòi là tiếng hô của ban hiệu, thường là một nam, một nữ. Lễ hội bắt đầu, ban hiệu bưng khay thu tiền và phát bài cho từng chòi. Xong xuôi, họ vái chào ban tổ chức và hô vang: “Phát bài đã đủ cho Hiệu tính tiền!”

Ba tiếng trống chầu vang lên, là hiệu lệnh cho cuộc chơi Bài Chòi bắt đầu. Ban hiệu cúi đầu dạ, sau đó xốc ống bài, rút một con từ 27 con bài và xướng tên lên. Để tăng thêm phần hồi hộp, ban hiệu sẽ hô một câu thai hoặc một câu ca dao liên quan đến con bài được rút. Những câu hát này thường ca ngợi quê hương, đất nước, tình cảm gia đình, góp phần tạo nên không khí vui tươi, rộn ràng cho lễ hội.

Góc khu bài chòi thơ mộng bên chợ quê Cầu Ngói Thanh Toàn.

Trúng tên bài, gõ mõ “cốc, cốc, cốc” 3 tiếng báo hiệu mang bài. Chòi trung tâm trúng, đánh trống “tum, tum, tum” 3 tiếng.

Suy đoán con bài đúng không hề dễ dàng như vẻ ngoài. Người chơi tưởng chừng đã nắm chắc phần thắng, nhưng ban hiệu lại thay đổi câu rao một cách linh hoạt, khiến họ rơi vào bẫy. Chính sự bất ngờ này đã tạo nên sức hút khó cưỡng, biến người hô thai thành linh hồn của lễ hội Bài Chòi, giữ trọn sự hấp dẫn đến những giây phút cuối cùng.

Người phát bài thường là bậc cao niên làng. (Ảnh: Nguyễn Văn Toàn)

Ván bài kết thúc khi một trong ba chòi trúng được ba lần. Ống đựng 27 thẻ bài, mỗi lần rút sẽ vơi dần cho đến khi điều kiện kết thúc được đáp ứng. Khi chòi nhỏ thắng, tiếng mõ dài vang lên; chòi trung tâm thắng, tiếng trống gióng lên. Ban hiệu mang theo lá cờ nhỏ và khay rượu trao thưởng cho người chiến thắng. Lá cờ bằng giấy được cắm trên chòi, đánh dấu chiến thắng của người chơi.

Cuộc chơi tiếp tục cho đến khi vãn khách, với những con bài được sắp xếp lại sau mỗi lần chơi. Ban tổ chức, người rao, phát bài, thu tiền và cắm cờ phần lớn là những bậc cao niên, trưởng lão ở làng, tạo nên nét đặc trưng truyền thống cho trò chơi.

Lễ hội Bài Chòi rộn ràng thu hút du khách mỗi dịp Tết đến xuân sang. (Ảnh: Nguyễn Văn Toàn)

Lễ hội Bài Chòi – Nét đẹp văn hóa truyền thống, là dịp để mọi người vui chơi giải trí lành mạnh, gắn kết cộng đồng.

Lễ hội Bài Chòi độc đáo với những câu rao đánh đố về con bài, ví dụ: “Ra đi mạ có dặn rồi” hay “Khi mô em khóc thì đưa qua bác bôồng (bồng)!” – ám chỉ con Bồng. Hay câu “Không ăn trầu, cũng chẳng đánh son; Rứa mà cái chi cứ đỏ lói lói…” – là con Mỏ…

Người hô thai tung ra những câu đố hóc búa, thử tài người chơi. (Ảnh: Nguyễn Văn Toàn)

Lễ hội này thu hút bởi không khí vui chơi giải trí lành mạnh, thuần Việt, nơi người chơi không đặt nặng vấn đề thắng thua. Tiền cược ít ỏi chỉ là yếu tố phụ, thay vào đó là niềm vui giới thiệu nét đẹp văn hóa truyền thống cho thế hệ mai sau. Hơn nữa, lễ hội là dịp để các cụ, cả người chơi lẫn người tổ chức, sống lại không khí xưa với những câu ca dao đậm chất làng quê, góp phần gìn giữ và phát huy tinh hoa văn hóa dân tộc.

Niềm vui thứ ba là cơ hội cho các bạn trẻ yêu nhau cùng ngồi chung chòi, cùng giải mã câu rao của người hô thai, vun đắp tình cảm và thêm mặn nồng.

3. Giữ gìn nghệ thuật bài chòi tại Huế

Tháng 11/2018, Ủy ban nhân dân tỉnh Thừa Thiên – Huế phê duyệt Đề án Bảo vệ và phát huy giá trị di sản nghệ thuật bài chòi giai đoạn 2019-2023. Mục tiêu là gìn giữ và nâng cao giá trị nghệ thuật của bài chòi, di sản văn hóa phi vật thể của Huế, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam đậm đà bản sắc, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa của người dân.

Mục tiêu hướng đến là bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật của bài chòi Huế. Điều này sẽ được thực hiện thông qua việc nghiên cứu, số hóa dữ liệu di sản, ban hành chính sách bảo vệ và phát huy. Bên cạnh đó, việc đưa bài chòi vào giảng dạy trong trường học, thành lập câu lạc bộ và tổ chức trình diễn trong các sự kiện văn hóa như Festival Huế sẽ góp phần lan tỏa và giới thiệu loại hình nghệ thuật độc đáo này đến với cộng đồng.

Ban tổ chức sắp xếp lại bài sau khi kết thúc lượt chơi cũ để chuẩn bị cho lần chơi mới. (Ảnh: Nguyễn Văn Toàn)

Ngoài lễ hội bài chòi, Tết Huế còn rộn ràng với lễ hội đu tiên ở các vùng quê như Phong Hiền, Điền Hòa. Món ăn tinh thần này mang ý nghĩa cầu mong mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an, mùa màng bội thu, góp phần tạo nên không khí rộn ràng, vui tươi của ngày đầu năm mới.

Tỉnh không chỉ tổ chức bồi dưỡng kỹ năng thực hành nghệ thuật bài chòi cho diễn viên, nghệ nhân, biên soạn và xuất bản ấn phẩm nghiên cứu mà còn xem xét phong tặng danh hiệu Nghệ nhân nhân dân, Nghệ nhân ưu tú cho những cá nhân có đóng góp lớn trong công tác bảo tồn, phát huy nghệ thuật bài chòi.

Lễ hội Bài Chòi trong những ngày Tết đầu năm mang đến cho du khách không khí náo nhiệt với những điệu hò vui tai, tiếng cười rộn rã. Không gian quanh cầu ngói Thanh Toàn cũng nhộn nhịp với nhiều trò chơi hấp dẫn và những gian hàng bày bán đặc sản miền quê Huế.

Khám phá Huế mùa xuân, hòa mình vào lễ hội rộn ràng, thưởng lãm nét đẹp cổ kính, giao lưu với người dân hiếu khách. Chúc tụng những ngày đầu năm mới, bạn sẽ lưu giữ những kỷ niệm khó quên. Hy vọng nghệ thuật bài chòi miền Trung sẽ sớm được UNESCO công nhận là di sản phi vật thể đại diện nhân loại.

Nguồn: Tổng hợp.