Lễ hội Cầu Ngư Huế: Kì quan văn hóa độc đáo, thu hút du khách trong và ngoài nước

Lễ hội Cầu Ngư truyền thống tại làng Thai Dương Hạ, Phú Vang, Huế, diễn ra hàng năm để tưởng nhớ vị Thành hoàng làng và cầu mong mưa thuận gió hòa, ngư dân bội thu.

Nguồn gốc lễ hội Cầu Ngư

1.1 Nguồn gốc của Lễ hội Cầu Ngư

Lễ Hội Cầu Ngư là lễ hội truyền thống của làng Thai Dương Hạ, thị trấn Thuận An, huyện Phú Vang, Thừa Thiên Huế. Diễn ra vào ngày 12 tháng giêng âm lịch hàng năm, lễ hội tưởng nhớ vị Thành Hoàng của làng – Trương Quý Công (biệt danh của Trương Thiều). Ông là người gốc Thanh Hoá, được người dân địa phương tôn vinh vì có công dạy cho họ nghề đánh cá và buôn bán ghe mành.

Làng Thai Dương Thượng Hạ xưa kia vốn là một, nhưng sau trận lũ lịch sử năm 1897, cửa biển Sứt xuất hiện, chia cắt làng thành hai phần: Thai Dương và Thai Dương Hạ. Cửa Sứt thay thế cho cửa biển Hòa Dân bị bồi lấp, tạo nên sự phân chia địa lý vĩnh viễn giữa hai làng.

Thành hoàng của hai làng Thai Dương Hạ và Thai Dương là Ông Trương Quý Công (húy là Trương Thiều), vị anh hùng khai khẩn, truyền nghề đánh bắt cho người dân trên đầm, phá và cả biển khơi. Mỗi năm, trước ngày diễn ra nghi lễ chính, người dân long trọng rước Thành hoàng từ các am, miếu về đình, thể hiện lòng biết ơn và sự tôn kính đối với vị thần linh đã bảo vệ và giúp đỡ họ.

Lễ Hội Cầu Ngư – truyền thống 500 năm của làng Thai Dương Hạ.

1.2 Ý nghĩa và mục đích của lễ hội

Mỗi ba năm một lần, lễ hội Cầu Ngư của làng Thai Dương Hạ và Thai Dương lại được tổ chức long trọng, giữ gìn truyền thống hơn 500 năm. Lễ hội không chỉ là dịp tưởng nhớ vị Thành hoàng và các tiên nhân lập làng, mà còn cầu mong mưa thuận gió hòa, ngư dân ra khơi gặp nhiều may mắn, tôm cá bội thu.

Hai làng chài Thái Dương Hạ và Thái Dương, trải dài theo bờ biển Đông, dựa vào hệ sinh cảnh đặc biệt của phá Tam Giang, đã gắn bó mật thiết với nghề cá từ bao đời. Lễ hội Cầu Ngư, một nét văn hóa độc đáo, là minh chứng cho sự tôn trọng và cầu mong an lành trong hành trình bám biển của ngư dân.

Lễ hội Cầu Ngư diễn ra từ lúc trời còn tối mịt đến lúc hửng sáng, thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách. Không khí náo nhiệt với cảnh tái hiện chài lưới, mua bán tấp nập. Lễ hội không chỉ là dịp vui chơi giải trí mà còn là minh chứng cho sự nỗ lực của cha ông qua bao đời, góp phần giáo dục và truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ.

Lễ hội tưởng nhớ Thành hoàng, tiên nhân lập làng, cầu mong mưa thuận gió hòa.

Lễ hội Cầu Ngư diễn ra khi nào, ở đâu?

Lễ hội Cầu Ngư, một lễ hội truyền thống đặc sắc, được tổ chức long trọng ba năm một lần tại làng Thai Dương Hạ (xã Hải Dương, thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên – Huế) và Thai Dương (Thị trấn Thuận An, tỉnh Thừa Thiên – Huế) vào các ngày 9 – 10 và 11 – 12 tháng Giêng các năm Tý, Ngọ, Mão, Dậu.

Lễ hội Xuân tế kỳ yên tại làng Thai Dương Hạ diễn ra vào hai ngày 9-10 tháng Giêng, trong khi làng Thai Dương tổ chức lễ hội vào hai ngày 11-12 tháng Giêng. Sự chia cắt của hai làng đã dẫn đến việc tách riêng các hoạt động lễ hội. Tháng Giêng là thời điểm lý tưởng để du khách đến Huế khám phá nét độc đáo của lễ hội này.

Lễ hội Cầu Ngư, 3 năm một lần, diễn ra tại làng Thai Dương Hạ & Thai Dương.

3. Lễ hội Cầu Ngư có gì đặc sắc

3.1 Phần lễ

3.1.1 Chánh lễ Cầu Ngư

Từ chiều hôm trước ngày khai mạc lễ hội, hai giáp Thượng và Hạ đã bắt đầu nghi lễ cúng đế. Đêm xuống, một buổi tế cầu an, cầu ngư được cử hành trang trọng. Vị cao niên trong làng, am hiểu nghi lễ, đọc lời văn tế. Các chủ thuyền, diện áo dài đen, quần trắng, đầu chít khăn đỏ, lần lượt bước vào làm lễ. Trước khi nghi lễ chính thức bắt đầu, các bô lão trong làng thắp hương cầu khấn đất trời phù hộ cho ngư dân sức khỏe, ra khơi gặp sóng yên, biển lặng.

Làng Thai Dương rộn ràng với lễ hội cầu ngư từ chiều 11 tháng Giêng (âm lịch). Các nhà đều bày biện hương án đầy đủ lễ vật, trong khi tàu thuyền chăng đèn kết hoa rực rỡ. Lễ hội diễn ra suốt đêm với các nghi lễ trang trọng như cung nghinh, cầu an, chánh tế và tưởng niệm, mang đến không khí linh thiêng và náo nhiệt cho làng chài.

Lễ cầu ngư Thuận An khai mạc vào sáng 12 (âm lịch) với nghi thức tế thần trang nghiêm. Lễ tế bắt đầu từ 2 giờ sáng, lời văn tế dâng lên các vị thần linh và tiền bối của làng, cầu mong quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, đánh bắt được mùa, dân làng no ấm, hạnh phúc. Lễ chánh tế kết thúc vào 4 giờ sáng, nhường chỗ cho phần hội sôi động. Các màn trình diễn mô tả sinh hoạt nghề biển thu hút đông đảo người dân tham dự, tạo nên không khí vui tươi, náo nhiệt.

Làng chài trang trọng thắp hương cầu nguyện đất trời phù hộ con em ra khơi bình an, sóng yên biển lặng trước lễ chính.

3.1.2 Lễ trình nghề

Lễ trình nghề là một nghi thức độc đáo, thể hiện lòng biết ơn của dân làng đối với vị Thành hoàng đã khai hoang lập làng, đồng thời tái hiện khung cảnh lao động truyền thống của địa phương. Sau ba hồi trống dồn dập của vị chấp lệnh, các tráng đinh đóng vai ngư phủ tung cần câu, lập tức đám trẻ em đóng vai cá tung tăng tranh nhau đớp mồi. Một toán ngư phủ khác khiêng một chiếc ghe mành bằng tre, được đan chắc chắn và sơn đỏ rực rỡ, trên ghe có một người ngồi. Họ tiến vào sân đình và chạy quanh đám trẻ, tượng trưng cho đàn cá tung tăng trong dòng nước.

Lưới trên thuyền siết chặt, bao vây đám trẻ thành vòng tròn thu hẹp. Đàn cá giãy giụa, tìm đường thoát khỏi lưỡi câu, trong khi ngư phủ hò hét, ngoắc tay giữ chặt. Khi vòng tròn thu nhỏ, một ngư phủ nhảy xuống, tóm lấy con cá lớn nhất dâng lên đình, cúng tế Thành hoàng. Trên đầm phá, các ngư dân biểu diễn những trò kéo rớ, bủa lưới, xúc khuyết, câu mực, tạo nên một bức tranh náo nhiệt, vui tươi.

Sau khi được gánh lên bờ, những con cá tươi rói được chia thành hai phần: một số được mang đi rửa nước muối, số còn lại được đưa ra chợ bán. Tiếng trả giá, mặc cả của các bà buôn cá vang lên ồn ào, tạo nên không khí nhộn nhịp như một buổi bán cá thực sự. Đó là nghi thức “ruỗi bộ” – bán cá trên đường. Sau khi kết thúc, các chủ thuyền tập trung tại một địa điểm, thường là sân chùa hoặc miếu thờ cạnh đình, để chia tiền.

Lễ trình nghề là một hình thức “hèm” để tưởng nhớ vị Thành hoàng đã có công lập làng và hướng dẫn dân làng cách mưu sinh

3.2 Phần hội

Ngày hội tiếp nối với những màn trình diễn sôi động trên cạn, cùng tiếng trống rộn ràng của cuộc đua ghe truyền thống và đoàn tàu ngư dân ra khơi đánh bắt vụ nam, vụ cá đầu năm. Trên mặt phá Tam Giang, cuộc đua ghe ngo là điểm nhấn của ngày hội, mang ý nghĩa cầu mong một năm no ấm, mùa cá bội thu, lúa tốt tươi, thỏa mãn ước vọng ấm no của người dân vùng biển.

Trải là thuyền đua truyền thống, được đóng bằng ba tấm ván dài làm đáy và mạn, chứa 14 tay chèo gồm một người chèo mũi, một người chèo lái và 6 cặp bơi ngồi thành hai hàng. Mỗi phường xóm thường đăng ký một chiếc trải tham gia các giải đua, diễn ra từ sáng đến chiều. Cuộc đua bắt đầu với giải cúng, phần thưởng là mâm cau trầu rượu, và kết thúc bằng giải phá với phần thưởng là lụa đỏ. Xen giữa là các giải tiền, trao thưởng bằng tiền mặt.

Mỗi giải đua là ba vòng sáu tráo, lộn về trung lưu, chèo lên thượng lưu rồi xuống hạ lưu, trở lại trung lưu – một vòng hai tráo. Sau ba vòng, các thuyền tiếp tục theo dòng trung lưu để tranh giải. Lễ hội kết thúc khi hoàn tất giải đua vào xế chiều, khép lại mùa xuân rộn ràng náo nhiệt, mở đầu một năm lao động vất vả nhưng đầy hy vọng.

Lễ hội Cầu Ngư là ngày hội của cả cộng đồng, tràn đầy lạc quan và hy vọng, khơi nguồn động lực cho người dân xứ Huế vững tâm vượt qua khó khăn trong nghề sông nước. Nếu bạn đã lên kế hoạch khám phá Huế mộng mơ, đừng bỏ lỡ cơ hội chiêm ngưỡng lễ hội đặc sắc này.

Lễ hội Cầu Ngư truyền thống ở Huế tại làng Thai Dương Hạ. Video: Youtube/Khám phá Huế

Nguồn: Tổng hợp